Świat herbat chińskich ma znacznie więcej do zaoferowania niż powszechnie już znana herbata zielona. Polscy konsumenci coraz odważniej sięgają po bardziej wyrafinowane odmiany o niecodziennym smaku i zaskakującym wyglądzie. Do takich właśnie mniej znanych odmian herbaty należy Tie Guan Yin – jasna wersja herbaty oolong o dużych, zwiniętych w kulki liściach.
Zastanawiałeś się kiedyś, jaka odmiana herbaty jest najbardziej ceniona przez samych chińczyków? Jaki jej rodzaj zaserwowaliby ważnym gościom, chcąc wywrzeć na nich jak najlepsze wrażenie i pokazać, że nie tną kosztów?
Całkiem prawdopodobnie byłaby to właśnie Tie Guan Yin produkowana w regionie Anxi chińskiej prowincji Fujian – herbata, której cena może dochodzić nawet do kilku tysięcy dolarów za kilogram. Mówimy oczywiście o jej wersjach premium produkowanych według bardzo specyficznych i rygorystycznych zasad.
Tie Guan Yin – herbata opisana w legendach
W języku chińskim „tie guan yin” oznacza „żelazna bogini miłosierdzia”. Skąd wzięła się tak wyszukana nazwa? Jest to jedno z imion, pod którym znana jest mityczna bogini azjatycka (buddyjska bodhisattva), a nazwana na jej cześć herbata o wyjątkowym smaku ma być darem dla ludzi o czystym sercu.
Etymologię nazwy herbaty Tie Guan Yin otaczają legendy. Według jednej z nich ubogi wieśniak mieszkający w prowincji Fujian trafił pewnego dnia do opuszczonej i porośniętej pnączami świątyni bogini Guanyin. Zrobiło mu się przykro, że to święte miejsce znajduje się w tak opłakanym stanie i postanowił odwiedzać je regularnie, aby doprowadzić je do porządku i palić kadzidła na cześć bogini.
Z wdzięczności za starania wieśniaka bogini Guanyin ukazała mu się pewnej nocy we śnie. Kazała mu nazajutrz pójść do jaskini znajdującej się za świątynią, gdzie będzie czekała na niego nagroda za jego pobożność i wytrwałość. Tą nagrodą okazała się mała roślinka, która dzięki staraniom wieśniaka wnet zamieniła się w okazały krzew herbaciany. Napar z jej liści okazał się tak wyśmienity, że szybko znalazł nabywców.
Pobożny wieśniak zaczął się od tego czasu zajmować produkcją herbaty, którą nazwał na cześć wdzięcznej bogini. Dzięki niej wyszedł z ubóstwa i żył w spokoju i dobrobycie.
Przy tej samej objętości ciasno zwinięta w kulki Tie Guan Yin jest cięższa niż inne herbaty. Niektórzy właśnie w jej większej wadze dopatrują się wyjaśnienia nazwy „żelazna”. Inni z kolei uważają, że ma to związek z tym, że figura legendarnej bogini Guanyin była zrobiona z żelaza.
Herbata Tie Guan Yin – sposób produkcji
O herbacie Tie Guan Yin mówi się, że w miarę parzenia jej smak, zamiast blednąć, staje się coraz bardziej bogaty i wyrazisty. Ma to oczywiście związek ze skomplikowanym sposobem, w jaki jest wytwarzana. Proces produkcji Tie Guan Yin przez wiele wieków był trzymany w tajemnicy.
Jak zatem wytwarza się słynną „żelazną boginię miłosierdzia”?
Zbiory
Dojrzałe, ale jeszcze delikatne liście krzewu herbacianego są ręcznie zrywane późną wiosną i wczesnym latem. Aby uzyskać herbatę o najlepszej jakości, zbiory powinny odbywać się między godziną jedenastą a czternastą, kiedy liście są całkowicie rozwinięte.
Do produkcji Tie Guan Yin używa się tylko najładniejszych i najzdrowszych liści, a te mające oznaki chorób lub zniszczenia są odrzucane albo używane do wytwarzania innych rodzajów herbaty.
Więdnięcie liści
Zebrane liście pakowane są w worki i natychmiast przewożone do fabryki, gdzie podlegają ważeniu i sortowaniu w zależności od miejsca pochodzenia i momentu zbiorów.
Liście przeznaczone do produkcji Tie Guan Yin są wysypywane z worków, rozrzucane na duże maty i wystawiane na działanie promieni słonecznych. Po jakimś czasie przenosi się je do pomieszczenia fabryki, gdzie odbywa się ich dalsze suszenie przy dokładnie kontrolowanej temperaturze i wentylacji aż do osiągnięcia 67% wilgotności liści.
Schładzanie liści
Zwiędnięte i nagrzane liście przenosi się następnie do chłodziarni i kładzie na tacach bambusowych umieszczonych na wielopoziomowych półkach. Trzymane są one tam przez około godziny w temperaturze 20°C.
Potrząsanie liśćmi
Ten etap jest kluczowy w produkcji wszystkich rodzajów herbaty oolong, w tym Tie Guan Yin. Schłodzone liście przesypuje się do bambusowych koszy lub – przy produkcji na większą skalę – do bębna, gdzie są lekko wytrząsane.
Jaki cel ma potrząsanie liśćmi herbacianymi? Z jednej strony pomaga lekko złamać ich brzegi, co pomaga w dalszej obróbce, a z drugiej strony przenosi pozostałą w ogonkach wilgoć na całą powierzchnię liści.
Po zakończeniu wytrząsania wciąż zielone liście są pozostawiane na jakiś czas w spoczynku. Poziom ich wilgotności wynosi na tym etapie około 55%.
Zatrzymanie zieleni w liściach
Kolejny etap wytwarzania Tie Guan Yin polega na „pieczeniu” liści (ręcznym lub maszynowym) w celu zapobiegnięcia ich naturalnej oksydacji enzymatycznej i tym samym zachowania ich zielonego koloru.
Pieczenie w piekarnikach przemysłowych osiągających temperaturę około 250°C trwa około 5 minut i prowadzi do dalszej utraty wilgoci.
Rolowanie liści
Rolowanie, czyli zwijanie liści w małe kulki to kolejny etap typowy dla herbat z rodzaju oolong. Może się ono odbywać ręcznie lub maszynowo.
Celem rolowania jest uwolnienie z liści herbacianych zawartych w nich olejków i soku (dodatkowego źródła wilgoci). Po zakończeniu pierwszego rolowania liście podlegają kolejnemu bardzo krótkiemu zapiekaniu, a następnie – zawinięte w płócienny worek – są znowu rolowane.
Proces rolowania i szybkiego zapiekania jest powtarzany kilkakrotnie aż do osiągnięcia przez liście zamierzonego kulistego kształtu.
Końcowe suszenie
Kiedy kulki liści herbacianych zadowalają już swoim wyglądem, wsypuje się je do lekko podgrzanego pieca (70°C) na około dwie i pół godziny. Gotowy produkt nosi nazwę maocha.
Jedyne co pozostaje do zrobienia, to oczyszczenie kulek, oddzielając od nich pozostałości gałązek i odrzucając te, które za bardzo się przypiekły, są pożółkłe lub nie mają odpowiedniego kształtu.
Mimo że produkcja Tie Guan Yin jest procesem niezwykle złożonym, w rzeczywistości trwa zaledwie około 18 godzin. Zebrane liście tracą w tym czasie czterokrotność swojej wagi. Do wytworzenia 500 kilogramów suszu potrzeba aż dwóch ton świeżych liści herbacianych.
Rodzaje herbaty Tie Guan Yin oolong
Chińską „żelazną boginię miłosierdzia” klasyfikuje się według trzech kategorii:
- czas pieczenia,
- pochodzenie i metoda produkcji,
- okres zbiorów.
Rodzaje herbaty Tie Guan Yin według czasu pieczenia
W zależności od tego, jak długo trwało pieczenie liści herbacianych, mówi się o trzech rodzajach herbaty Tie Guan Yin.
- Lekko pieczona – ten rodzaj Tie Guan Yin jest produkowany od lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku. Charakteryzuje się jasnozielonym, jadeitowym kolorem, nieco cierpkim, kwiatowym smakiem i delikatnym, storczykowym aromatem.
- Średnio pieczona – najnowsza odmiana Tie Guan Yin, którą uważa się za kompromis pomiędzy przyjemnym smakiem a tradycyjnymi metodami produkcji.
- Mocno pieczona – tradycyjna Tie Guan Yin o mocnym i wyrazistym smaku. Jej dobra jakość jest trudna do osiągnięcia metodami przemysłowymi, znacznie lepiej smakuje w wersji rzemieślniczej.
Rodzaje herbaty Tie Guan Yin według pochodzenia i metody produkcji
Oprócz czasu pieczenia herbata Tie Guan Yin może się również wyróżniać pochodzeniem i metodą pieczenia. Do najbardziej popularnych w tej kategorii należą:
- Anxi Tie Guan Yin – herbata wyprodukowana w rejonie Anxi we wschodnich Chinach, pierwotnie wytwarzana według tradycyjnych metod, a obecnie znacznie bardziej delikatna, świeża i kwiatowa, niemal jak zielona herbata. Herbata Anxi Tie Guan Yin charakteryzuje się bardzo niskim poziomem oksydacji.
- Muzha Tie Guan Yin – ta wersja herbaty produkowana jest od 1920 roku w Tajwanie. Charakteryzuje się znacznie dłuższym czasem pieczenia, wysokim poziomem oksydacji i bardzo ciasno zwiniętymi w kulkę liśćmi. Jej smak jest głęboki z nutami miodu i minerałów.
Rodzaje herbaty Tie Guan Yin według okresu zbiorów
Ostatnią kategorią, według której klasyfikowany jest ten rodzaj oolong, jest czas zbioru liści:
- Wiosenna Tie Guan Yin – zbiory w tym okresie zapewniają herbatę najwyższej jakości.
- Letnia Tie Guan Yin – liście zrywane o tej porze roku nie zawsze spełniają surowe kryteria produkcyjne, a herbata uważana jest za nie tak dobrą jak ta wiosenna. Odbija się to na jej cenie.
- Jesienna Tie Guan Yin – w tym okresie liście herbaciane są już nieco zwiędnięte i pożółkłe. Herbata wytwarzana o tej porze roku ma mocny aromat, ale niezbyt złożony smak. Jej jakość jest oceniana jako stosunkowo niska.
- Zimowa Tie Guan Yin – liście zebrane o tej porze roku w zasadzie nie nadają się już na wyprodukowanie tego rodzaju herbaty, co sprawia, że poziom produkcji jest bardzo niski.
Herbata oolong Tie Guan Yin – jak parzyć
Skuszony pozytywnymi opiniami o „żelaznej bogini” zaopatrzyłeś się w jej słynne kulki i nie bardzo wiesz, co z nimi zrobić? Podpowiadamy Ci zatem, jak wygląda parzenie turkusowych herbat z rodzaju oolong, a przy okazji również i Tie Guan Yin.
Jak parzyć Tie Guan Yin?
- Tradycyjnie ten rodzaj herbaty parzony jest w czajnikach wykonanych z purpurowej gliny nazywanych yixing lub w ceremonialnej czarce (gaiwan). Jeśli nie posiadasz żadnego z nich, wystarczy zwykły czajnik – porcelanowy czy szklany.
- Zagotuj wodę i wlej ją do czajnika mniej więcej do połowy jego wysokości, aby go rozgrzać. Możesz go delikatnie przechylić i obracać nim, tak aby rozgrzały się również i górne brzegi.
- Zaczekaj kilka chwil, a następnie wsyp do czajnika susz herbaciany. Zaleca się używanie dwóch łyżeczek suszu na kubek (około 240 ml) wody.
- Według tradycyjnych zasad parzenia konieczne jest przepłukanie liści. Wylej zatem pierwszą wodę, a następnie zalej liście ponownie.
- Zostaw napar do parzenia przez około 2-3 minuty, aż nabierze złotego koloru.
- Gotową do spożycia herbatę przelej do kubka lub czajnika.
Pamiętaj, że ten rodzaj herbaty nadaje się do wielokrotnego parzenia. Za każdym razem, gdy dolewasz wody, czas zaparzania musi być jednak nieco dłuższy, aby dać liściom możliwość rozwinięcia ich pełnego smaku i aromatu.
Niektórzy smakosze herbaty Tie Guan Yin polecają ją w wersji latte, czyli z dodatkiem mleka. Taka mieszanka ma delikatniejszy smak i bogatszą teksturę, która i Tobie może przypaść do gustu.
Tie guan yin – składniki odżywcze i właściwości zdrowotne
Podniebienie Polaków przyzwyczajonych do zwykłej czarnej herbaty z cukrem, cytryną lub mlekiem dość z oporem przyjmuje smaki bardziej egzotycznych chińskich czy japońskich herbat. Niemniej jednak zainteresowanie nimi ciągle wzrasta. Dlaczego tak się dzieje?
Sięgając po zieloną, białą czy czerwoną herbatę chińską, japońską matcha czy południowoamerykańską yerba mate, robimy to często nie tyle dla smaku, ile dla zdrowia. Podobnie jest z herbatami rodzaju oolong, w tym i z naszą legendarną „żelazną boginią”, źródłem szczęścia i spokoju. Jakie zatem składniki zawiera Tie Guan Yin i jakie są korzyści zdrowotne z jej spożywania?
Zawartość Tie Guan Yin
Ten rodzaj turkusowego oolong jest bogaty w polifenole (przeciwutleniacze), alkaloidy (kofeinę) i witaminy (zwłaszcza witaminę C). Zawiera również rozmaite aminokwasy, w tym i L-teaninę znaną ze swoich właściwości odprężających i redukujących stany nerwowe.
Do najważniejszych polifenoli występujących w herbacie oolong należą katechiny, a konkretnie EGCG doceniana naukowo za wyjątkowo silne właściwości przeciwutleniające.
W Tie Guan Yin znajdziesz również – choć w śladowych ilościach – rozmaite minerały potrzebne do prawidłowego funkcjonowania Twojego organizmu, zwłaszcza wapń, magnez i potas.
Tie guan yin – kofeina
„Żelazna bogini miłosierdzia” – podobnie jak wszystkie herbaty z rodzaju oolong – zawiera kofeinę. To, ile dokładnie tej substancji znajdzie się w Twojej filiżance, zależy od okresu zbiorów, sposobu produkcji i oczywiście czasu parzenia. Przyjmuje się jednak, że na 200 ml naparu z Tie Guan Yin przypada średnio około 32-35 mg kofeiny.
Jest to więcej niż w zielonej, a mniej niż w czarnej herbacie. Oczywiście każde kolejne parzenie Tie Guan Yin powoduje jej rozcieńczenie, co zmienia zawartość kofeiny.
Biorąc pod uwagę stosunkowo niską zawartość kofeiny, herbatę oolong Tie Guan Yin można spożywać w zasadzie o każdej porze dnia.
Korzyści zdrowotne z picia Tie Guan Yin
Nawet jeśli smak „żelaznej bogini miłosierdzia” nie bardzo Ci podchodzi, warto byś dał jej szansę. Każda filiżanka tego naparu wspomaga Twoje zdrowie i psychikę.
Właściwości zdrowotne herbaty Tie Guan Yin:
- Odmładza i zapobiega rozwojowi chorób związanych z występowaniem wolnych rodników w organizmie.
- Dodaje energii, oczyszcza umysł i wzmaga koncentrację.
- Zwiększa spalanie tłuszczu i może pomóc w utracie zbędnych kilogramów.
- Dzięki zawartym polifenolom pomaga w profilaktyce nowotworowej.
- Reguluje poziom cholesterolu, zmniejsza ryzyko miażdżycy i chorób serca.
- Użyta zewnętrznie działa jako środek odkażający.
- Pomaga w infekcjach bakteryjnych układu pokarmowego.
Tie guan yin – przeciwwskazania
Herbata Tie Guan Yin, mimo licznych korzyści, jakie przynosi dla naszego zdrowia, nie zawsze jest polecana. Ostrożność i umiar w jej spożywaniu powinny zachować osoby cierpiące na problemy sercowe, gdyż zawarta w naparze kofeina może pogorszyć ich stan.
Nie jest również zalecana w okresie laktacji, bo może zmienić smak mleka i zmniejszyć jego wydzielanie. Kobietom w ciąży, które nie chcą zrezygnować z Tie Guan Yin, zaleca się, aby parzyły ją krótko lub rozcieńczały wodą, tak aby kofeina jak najmniej obciążała ich serce i nerki.
Tie guan yin – sposób przechowywania
Chronione przed oksydacją, delikatne liście Tie Guan Yin wymagają specjalnych warunków przechowywania, aby móc jak najdłużej zachować swoją świeżość, optymalny smak i aromat. Najlepiej sprawdzają się do tego gliniane, ceramiczne lub metalowe pojemniki ze szczelnym wieczkiem. Przesypując do nich susz Tie Guan Yin, upewnij się wcześniej, że nie wydzielają żadnego zapachu – herbata łatwo mogłaby nim przesiąknąć.
Mimo że w idealnych i stale kontrolowanych warunkach magazynowania Tie Guan Yin może bez ubytku na jakości i właściwościach zdrowotnych przetrwać nawet do pięciu lat, w warunkach domowych nie zaleca się przechowywać tej odmiany dłużej niż 12 do 24 miesięcy. Dłuższe leżakowanie jasnych odmian oolong nie przynosi dobrych efektów. „Żelazna bogini” najlepiej czuje się w lodówce, w temperaturze poniżej 5 stopni Celsjusza.
Ważne jest również, aby susz nie był wystawiony na bezpośrednie działanie promieni słonecznych, a miejsce, w którym jest przechowywany, nie było narażone na przeciągi. Zarówno słońce, jak i powietrze mają negatywny wpływ na jakość herbaty Tie Guan Yin.
Aby narazić kulki herbaty na jak najmniejszą oksydację, zaleca się, aby pojemnik, w którym jest przechowywana, był wypełniony aż po same brzegi.
Czy zaparzoną Tie Guan Yin można przechowywać?
W związku z tym, że ten rodzaj herbaty nadaje się do wielokrotnego parzenia, wiele osób zastanawia się, czy rozmoczony susz Tie Guan Yin można przechowywać.
Zdaniem ekspertów nie ma problemu, aby kulki herbaciane zaparzone rano ponownie zalewać wodą przez resztę dnia. Nie zaleca się jednak trzymania ich przez noc, nawet w lodówce, ze względu na możliwość rozwinięcia się bakterii.
Co zatem zrobić z Tie Guan Yin, która jeszcze nadaje się do ponownego zaparzenia? Ostatni napar możesz przelać do butelki i włożyć do lodówki, aby następny dzień rozpocząć jego zimną wersją.
Zużyty susz najlepiej od razu wyrzucić.
***
Kultura chińska jest jedną najstarszych na świecie. Fakt, że herbata Tie Guan Yin od stuleci pojawia się na tamtejszych stołach i zajmuje ważne miejsce w tradycyjnej medycynie, jest niezaprzeczalnym dowodem na to, że warto ją pić. Daj się namówić na zaparzenie i spróbowanie jej zielonych liściowych kuleczek. Kto wie, może „żelazna bogini miłosierdzia” uśmiechnie się do Ciebie.
Zalecana temperatura parzenia dla tego rodzaju herbaty to około 90-95 stopni Celsjusza.
Bezpieczna dawka kofeiny na dzień dla osoby dorosłej to maksymalnie 400 mg. Biorąc pod uwagę, że każda filiżanka Tie Guan Yin zawiera około 35 mg tej substancji, lepiej nie przekraczać 8-10 filiżanek dziennie.
O ile Twój budżet na to pozwoli, staraj się wybierać susz ze zbiorów wiosennych lub letnich. Kupując Tie Guan Yin luzem, zwróć uwagę na wygląd kulek: powinny być stosunkowo ciężkie, błyszczące i czyste. Jeśli w suszu znajdziesz gałązki i niezwinięte kawałki liści, możesz być pewien, że jest on słaby jakościowo.
Średnia cena Tie Guan Yin oferowana przez wyspecjalizowane sklepy internetowe to około 15 złotych za 50 gramów.
Zależy. Jeśli lubisz celebrować parzenie i picie herbaty w gronie znajomych, tradycyjny czajnik lub zestaw czarek na pewno wywrze wrażenie i doda tej okazji specjalnej atmosfery. Jeśli jednak pijesz Tie Guan Yin sam, bardziej dla zdrowia niż dla przyjemności, zwykła filiżanka czy kubek w zupełności wystarczą.