Chińska herbata Huang Cha, w krajach zachodnich nazywana „żółtą”, jest najrzadszą i wciąż najmniej znaną wśród wszystkich rodzajów herbat. Pod względem właściwości zdrowotnych i poziomu antyoksydantów Huang Cha przypomina zieloną herbatę, jej smak jest jednak znacznie przyjemniejszy dla podniebienia i pozbawiony trawiastej goryczy.
Mimo że produkcja żółtej herbaty stanowi zaledwie niewielki ułamek wszystkich herbat wytwarzanych w Chinach, a cena jej liści przewyższa kwoty, jakie jesteśmy przyzwyczajeni wydawać na herbatę, zainteresowanie Huang Cha i jej „cudownymi” właściwościami ciągle rośnie. Jakie sekrety kryje w sobie ten cesarski napar?
Żółta herbata – etymologia nazwy
Wśród chińskich nazw herbat pełno jest poetyckich i legendarnych odniesień. „Czarny Smok”, „Wielka Czerwona Szata”, „Żelazna Bogini Miłosierdzia” to tylko niektóre z przykładów. 黄茶 – wymawiane jako Huang Cha – przynosi w tej kwestii pewne rozczarowanie. Dokładne tłumaczenie nazwy na język polski to ni mniej, ni więcej, tylko „żółta herbata”.
Co zatem oznacza Huang Da Cha (bo i z taką nazwą można się spotkać na rynku)?. Okazuje się, że jest to jeden z rodzajów żółtej herbaty produkowany z pędów krzewu Camellia sinensis zawierających górny pąk i 2-5 rosnących nieco niżej dużych liści. „Da” odnosi się właśnie do większego niż zwykle rozmiaru liści herbacianych.
Mimo swej dość prozaicznej nazwy, żółta herbata cieszy się w Chinach ogromną renomą i uznaniem. Według tradycyjnych wierzeń picie jej naparu zapewnia nieśmiertelność. Jako że jedyną osobą, która zdaniem Chińczyków zasługuje na taki dar, jest sam cesarz, o żółtej herbacie mówi się często, że jest cesarskim napojem. Być może właśnie z tego powodu nawet w dzisiejszych czasach zachowała ona swój charakter ceremonialny i nie jest oferowana na szerszy rynek.
Herbata Huang Cha – pochodzenie
Żółta herbata wytwarzana jest niemal wyłącznie w Chinach. Receptura Huang Cha pochodzi najprawdopodobniej z początków panowania dynastii Qing (XVII wiek), a za jej kolebkę uważa się niewielką wysepkę Junshan położoną na jeziorze Dongting w prowincji Hunan.
Biorąc pod uwagę niewielki rozmiar wyspy (a co za tym idzie, ograniczoną liczbę rosnących tam krzewów herbacianych) oraz fakt, że receptura wytwarzania żółtej herbaty przez długi czas była trzymana w tajemnicy, łatwo zrozumieć, dlaczego Huang Cha nie rozprzestrzeniła się na cały kraj.
Wprawdzie w obecnych czasach jej produkcja wyszła poza terytorium wyspy Junshan i obejmuje kilka dodatkowych regionów kraju (takich jak Huoshan w prowincji Anhui czy Meng Ding Shan w Sichuan). Wciąż jednak zachowuje swój niszowy charakter.
Warto wspomnieć, że chińska Huang Cha nie jest jedyną herbatą uznawaną na rynku za „żółtą”. Tę samą nazwę przypisuje się również koreańskiej Hwangcha – lekko utlenionej Balhyocha.
WAŻNE:
Chińska Huang Cha i koreańska Hwangcha mają wprawdzie ten sam żółty kolor, ale różnią się zasadniczo metodami produkcji, smakiem i aromatem. Hwangcha nie jest uznawana za herbatę żółtą w chińskim rozumieniu, a sposób jej wytwarzania bardziej przypomina herbatę oolong.
Żółta herbata Huang Cha – sposób produkcji
Początkowy proces wytwarzania żółtej herbaty przypomina nieco produkcję zielonej wersji tego napoju i obejmuje:
- kilkugodzinne więdnięcie liści, głównie w cieniu, dzięki czemu stają się one mniej sztywne, a tym samym łatwiejsze w obróbce;
- utrwalenie zielonego koloru liści poprzez ich podgrzanie, co powoduje zatrzymanie procesu oksydacji (reakcji na tlen);
- zwijanie (rolowanie) liści w celu nadania im pożądanego kształtu igiełek lub lekko zakręconych świderków.
W przypadku zielonej herbaty zrolowane liście byłyby poddane suszeniu i na tym zakończyłoby się ich przetwarzanie. Jednak przy produkcji żółtej herbaty po rolowaniu wykonywana są unikatowe dla niej dwa dodatkowe kroki:
- pakowanie liści w papier lub płótno ułatwiające ich żółknięcie;
- układanie papierowych/płóciennych paczek w stosy, ich kilkukrotne podgrzewanie i nawilżanie mające na celu rozpoczęcie procesu fermentacji. Ten etap może trwać nawet do 72 godzin i kończy się ostatnim podgrzaniem nad paleniskiem węglowym i nawilżeniem liści parą wodną.
- Dopiero po zakończeniu tego żmudnego i wymagającego doświadczenia etapu pożółkłe i lekko sfermentowane liście herbaciane są poddawane końcowemu suszeniu.
Rodzaje herbaty Huangcha
Herbata herbacie nierówna. W zależności od tego, skąd konkretnie pochodzi Huangcha, jakich liści użyto do jej wytworzenia i jak przebiegały kolejne etapy procesu produkcyjnego (czas, temperatura, sposób rolowania, a nawet materiał użyty do pakowania liści do pożółknięcia), jej wartości smakowe i zapachowe mogą się nieco różnić.
Twój ulubiony sklep z herbatami może zatem oferować kilka różnych gatunków żółtej Huang Cha. Warto, abyś co nieco o nich wiedział, zanim zdecydujesz się na zakup.
Żółta herbata i jej liście – kategorie:
- Huang Ya Cha – produkowana jedynie z nierozwiniętych pąków, uważana za najlepszą jakościowo.
- Huang Xiao Cha – do jej wytworzenia używa się pąka i towarzyszących mu dwóch młodych liści.
- Huang Da Cha – żółta herbata o dużych, nieco starszych liściach, tańsza i o niższej jakości.
Wśród herbat pąkowych znajdują się te klasyczne i najbardziej tradycyjne (a zarazem najdroższe) rodzaje Huang Cha:
- Junshan Yin Zhen (Srebrne Igły) – jest to najsłynniejszy, ale i najrzadszy rodzaj żółtej herbaty produkowany ze szczepów rosnących na wyspie Junshan, czyli tam, skąd wywodzi się ten rodzaj herbaty. Produkowana wyłącznie z nierozwiniętych, wiosennych pąków, którym następnie nadawany jest charakterystyczny „iglasty” kształt. Ma delikatny, słodkawy smak i nieco pieczony zapach. Jest najdroższą ze wszystkich gatunków żółtych herbat. Ponoć była ulubioną herbatą Mao Zedonga.
- Huoshan Huang Ya (Żółte Pąki z Huoshan) – kolejny klasyczny gatunek żółtej herbaty wywodzący się górskich terenów prowincji Anhui i produkowany według oryginalnej receptury. Jej początki sięgają dynastii Ming, kiedy to przekazywano ją panującemu cesarzowi w ramach hołdu. Wytwarzana zarówno z pąków, jak i młodych liści zbieranych przed „Yu Qian”, czyli przed rozpoczęciem pory deszczowej (koniec kwietnia). Jej liście są rolowane na kształt igiełek o jasnym zielono-żółtym kolorze. Napar ma delikatny, lekko kwiatowy smak i zapach.
- Meng Ding Huang Ya (Żółte Pąki z Góry Meng Ding) – pochodzi z okolic Ming Shan w prowincji Sichuan. Jej suche igiełki mają ciemnooliwkowy kolor. Po zaparzeniu lekko żółty napar wydziela intensywny, pikantno-kwiatowy aromat. W smaku można doszukać się nut imbiru, pieczonych kasztanów i karmelu. Susz nadaje się do kilkukrotnego parzenia.
- Mogan Huang Ya (Żółte Pąki z Mogan) – produkowana w górach Mogan w prowincji Zhejiang. Podobnie jak inne klasyczne odmiany Huang Cha, ta też wytwarzana jest z młodych pąków. Jej susz jest lekko skręcony, o ciemnozielonym kolorze z pojawiającymi się gdzieniegdzie żółtymi nitkami. Napar wydziela aromat dzikich kwiatów, a jego smak jest lekko miodowy.
Oprócz tych najbardziej prestiżowych rodzajów Huang Cha istnieje również kilka innych, tańszych i produkowanych w bardziej masowy sposób. Wśród nich można wymienić na przykład:
- Bei Gang Mao Jian,
- Weishan Mao Jian,
- Haima Gong Cha,
- Da Ye Qing,
- Ping Yang Huang Tang – słynna „żółta zupa”,
- Yuan’an Luy Yuan.
Żółta herbata – parzenie
Herbata żółta – jak parzyć
- Nalej do czajnika trochę wrzątku i, wykonując koliste ruchy, staraj się zamieszać nim tak, aby gorąca woda ogrzała całą powierzchnię naczynia.
- Opróżnij czajnik, a następnie wsyp do niego trochę suszu (na 200 ml wody wystarczy 1 łyżeczka żółtej herbaty).
- Dla optymalnego smaku zalej przegotowaną wodą o temperaturze około 75 do 80 stopni Celsjusza (bardziej gorąca woda spowoduje, że napar będzie bardziej gorzki).
- Pozostaw do zaparzenia na około 2-3 minuty.
- Możesz użyć tych samych liści do ponownego parzenia (3-6 razy, w zależności od jakości herbaty), stopniowo wydłużając jego czas.
Jeśli posiadasz tradycyjny chiński zestaw do parzenia herbaty, możesz przygotować Huang Cha na sposób bardziej ceremonialny. Pamiętaj tylko o dopasowaniu ilości suszu (gaiwan ma mniejszą objętość niż zwykły czajnik) i czasu parzenia.
Żółta herbata – właściwości
Według legendarnych opowiadań cudowna Huang Cha miała dawać panującym cesarzom chińskim nieśmiertelność.
Okazuje się, że lokalne wierzenia nie są tak dalekie od prawdy, pod warunkiem że wiesz, jak je zinterpretować. Żółta herbata wykazuje bowiem silne działanie przeciwutleniające, co opóźnia starzenie się komórek i zapobiega wielu chorobom degeneracyjnym.
Antyoksydacyjne właściwości żółtej herbaty biorą się z dużej zawartości flawonoli (głównie katechin). Mimo że badań wykonanych na Huang Cha jest jeszcze niezbyt dużo, działanie katechin występujących w innych odmianach herbaty (głównie zielonej i białej) jest już szeroko udokumentowane. Wiadomo zatem, że te związki polifenolowe mają znaczący wpływ na:
- zatrzymanie rozwoju chorób nowotworowych,
- poprawę metabolizmu i gospodarki cukrowej organizmu,
- zachowanie zdrowej masy ciała,
- zapobieganie chorobom sercowo-naczyniowym,
- zahamowanie procesów neurodegeneracyjnych i rozwój chorób Parkinsona czy Alzheimera,
- walkę z zakażeniami bakteryjnymi i wirusowymi,
- zachowanie elastyczności i młodego wyglądu skóry.
Skład chemiczny herbaty żółtej obejmuje również kofeinę, co jak pewnie wiesz, nadaje jej naparowi właściwości stymulujących i ułatwiających koncentrację.
Jeśli jednak próbujesz zmniejszyć spożycie kofeiny, Huang Cha będzie dla Ciebie doskonałym zamiennikiem „mocniejszych” herbat, takich jak matcha, herbata czarna, zielona czy oolong. Przyjmuje się bowiem, że w jednym kubku jej naparu (około 240 ml) znajduje się około 30 mg tej substancji.
Dla porównania, kubek czarnej herbaty zawiera 50 mg kofeiny, a w popularnej matcha znajdziesz jej aż 100 mg.
Jaki z tego wniosek? Herbata żółta ma działanie stymulujące, ale jest ono słabsze niż w przypadku innych herbat.
***
Huang Cha, czyli chińska żółta herbata, jest wciąż dość mało znana wśród zachodnich konsumentów. Jej przyjemny smak i zapach stanowią silną konkurencję dla znacznie bardziej popularnych zielonych herbat, a jej właściwości prozdrowotne i zawartość przeciwutleniaczy idą ręka w rękę z najlepszymi rodzajami herbat. Mimo dość wysokiej ceny, na pewno warto od czasu do czasu pozwolić sobie na filiżankę naparu z jej igiełek lub świderków.
Tak, zawarte w Huang Cha flawonole wykazują właściwości regulujące poziom cholesterolu we krwi. Regularne spożycie żółtej herbaty jest zalecane w prewencji takich chorób jak miażdżyca, zawał serca czy udar mózgu.
Biorąc pod uwagę, że dzienne spożycie kofeiny nie powinno przekraczać 400 mg, w teorii możesz sobie pozwolić nawet na 12 filiżanek żółtej herbaty – pod warunkiem, że jest ona jedynym spożywanym przez Ciebie źródłem kofeiny. Jeśli jednak, oprócz Huang Cha, pijesz jeszcze inne rodzaje herbaty, kawę i napoje z kofeiną, dostosuj odpowiednio ilość dopuszczalnych filiżanek jej naparu.
Jak już wspominaliśmy, Huangcha to bardzo rzadki rodzaj herbaty, co czyni ją również dość drogą. Jej bardziej szlachetne odmiany, takie jak Huoshan Huang Ya, kosztują powyżej 50 złotych za 50 gramów. Tańsze rodzaje żółtej herbaty, jak na przykład Huang Da Cha z dużych liści, kupisz już za około 15 złotych za 50 gramów.
Delikatne herbaty, takie jak żółta i zielona, najlepiej przechowywać w niskiej temperaturze i z dala od światła słonecznego. W takich warunkach ochronisz je przed niechcianym utlenianiem. Twój susz Huang Da najlepiej będzie się czuł w szczelnie zamykanym pojemniku (najlepiej nieprzezroczystym) i przetrzymywany w lodówce.
