Znudził Ci się „English Breakfast”, „Earl Grey” i „Prince of Wales”? Masz ochotę spróbować czegoś naprawdę niezwykłego, a zarazem zdrowego? Sięgnij po japońską matcha o intensywnym zielonym kolorze. Możesz jej też spróbować z mlekiem w wersji matcha latte. W tej sproszkowanej herbacie wypełnionej aż po brzegi antyoksydantami zakochał się cały świat. Co to jest matcha, jak ją parzyć i pić – tutaj dowiesz się wszystkiego.
Matcha – co to jest
Matcha to rodzaj zielonej herbaty produkowany głównie w japońskich regionach Uji (prefektura Kyoto) i Nishio (prefektura Aichi). Mimo że wytwarza się ją z tego samego rodzaju rośliny, co wszystkie inne herbaty, matcha japońska bardzo różni się pod względem wyglądu i sposobu przygotowania.
Herbata matcha – historia
W kulturze Japonii matcha to tradycyjna herbata pita już od stuleci i przygotowywana ceremonialnie według odwiecznych zwyczajów. Pierwsza zarejestrowana wzmianka o niej pochodzi jednak z Chin, gdzie w czasach dynastii Tang (618–907) liście herbaciane poddawano parzeniu, a następnie prasowano w kostki, co ułatwiało ich przechowywanie.
Przed przygotowaniem naparu kostki herbaciane były pieczone, a potem mielone. Uzyskany w ten sposób proszek był warzony w gorącej wodzie z dodatkiem soli. Z czasem sposób przygotowania matcha nieco się zmienił: zamiast warzenia, proszek ubijano z gorącą wodą w misce.
Ceremonia przygotowania herbaty z zielonego proszku matcha stała się niezwykle popularna wśród mnichów buddyjskich ze szkoły Chan, a za ich śladem włączyli ją również do swoich zwyczajów japońscy mistrzowie Zen. Z czasem ekskluzywna herbata matcha trafiła również na stoły najbogatszych Japończyków, bo tylko oni mogli sobie pozwolić na jej zakup.
W dzisiejszych czasach japońska matcha ma miłośników na całym świecie, a jej sposób przygotowania zależy od indywidualnych gustów.
Matcha – sposób produkcji
Dlaczego matcha jest inna niż wszystkie herbaty? Skąd bierze się jej mocny, zielony kolor?
Podobnie jak inne rodzaje herbaty, matcha wytwarzana jest z liści krzewu herbacianego Camellia sinensis. Jej unikatowa barwa i właściwości związane są z tym, że na kilka tygodni przed zbiorami krzewy przeznaczone na produkcję matcha są zacieniane specjalnymi matami i w ten sposób chronione przed zbyt mocnym słońcem.
Dorastając w warunkach niemal całkowitego zacienienia młode i delikatne liście Camellia sinensis nabierają ciemnozielonego koloru dzięki zwiększonej produkcji chlorofilu. W takich warunkach wzrasta również produkcja aminokwasów (konkretnie L-teaniny) i teiny/kofeiny.
W użyciu powszechnym słowa „kofeina” i „teina” często występują jako zamienniki, co może zasiać pewne wątpliwości odnośnie do różnicy między nimi.
Wyjaśniamy zatem, że teina to rodzaj kofeiny, można zatem przyjąć, że herbata zawiera kofeinę.
Matcha, produkowana z tej samej rośliny co każdy inny rodzaj herbaty (czarna, zielona, biała, czerwona, żółta czy oolong), również zawiera ten składnik.
Co więcej, zawartość kofeiny w matcha jest niemal tak wysoka, jak w kawie. Zatem czy matcha pobudza?
Oczywiście, że tak! Filiżanka herbaty matcha przygotowana z jednej łyżeczki proszku i zalana około 240 ml wody zawiera nieco ponad 70 ml kofeiny/teiny – mniej więcej tyle samo, co jedna filiżanka espresso.
Dlaczego matcha ma więcej kofeiny niż inne zielone herbaty? Powodem jest to, że do jej produkcji używane są tylko i wyłącznie liście, bez ogonków i żyłek, co dodatkowo zwiększa ilość aminokwasów i kofeiny.
Zbiory liści herbacianych przeznaczonych do produkcji matcha rozpoczynają się z początkiem maja, kiedy przynajmniej 5 długich i wąskich liści na każdym pędzie jest zupełnie rozwiniętych.
Biorąc pod uwagę, że liście zacienionych krzewów herbacianych rozwijają się nieco wolniej niż krzewów wystawionych na działanie słońca, zbiory matcha rozpoczynają się około 10 dni później niż przy innych gatunkach herbaty. Aby uzyskać najlepszej jakości proszek, liście są zrywane ręcznie jeden po drugim. Te, które wykazują jakieś oznaki choroby, są odrzucane.
Mimo że herbata matcha może być produkowana kilka razy w roku, uważa się, że tylko pierwsze, wiosenne zbiory gwarantują jej najwyższą jakość.
Objętość sproszkowanej matcha to zaledwie jedna dziesiąta objętości zebranych liści.
Zebrane liście Camellia sinensis są następnie przewożone do hali produkcyjnej, poddawane działaniu pary wodnej, a potem suszone gorącym powietrzem. Ma to na celu uniknięcie oksydacji, czyli utleniania – naturalnego procesu odpowiedzialnego za brązowienie.
Krótkie, zaledwie kilkusekundowe parowanie liści to bardzo charakterystyczny etap produkcji japońskiej herbaty. Pomaga zatrzymać proces utleniania i podkreślić naturalną zieleń liści.
Parowanie jest następnie zastąpione suszeniem w ogromnych suszarkach z gorącym powietrzem, w którego trakcie usuwana jest wilgoć z liści. Proces suszenia kończy się w specjalnym piekarniku. Wychodzące z niego liście (nazywane Aracha) są około 80% lżejsze niż te świeżo zerwane.
Wysuszone liście są gromadzone w dużych, papierowych paczkach i magazynowane w chłodziarni. W dawnych czasach półprzetworzone liście przechowywano w glinianych beczkach umieszczanych w świątyniach i na szczytach gór, aby zapewnić im odpowiednio niską temperaturę.
Co następnie dzieje się z zasuszonymi liśćmi? Kolejny etap produkcji matcha rozpoczyna się pod zamówienie. Potrzebna ilość suszu herbacianego wyciągana jest z chłodziarni i krojona na mniejsze kawałki. Łodygi i żyłki są maszynowo oddzielane i do kolejnego etapu produkcji przechodzą tylko i wyłącznie miękkie cząstki liści znane jako tencha.
Rozdrobnione liście herbaciane jeszcze w formie tencha też mogą być zaparzane. Uzyskany z nich napar ma lekko zielony kolor i delikatniejszy smak niż typowo komercyjne zielone herbaty.
Tencha zachowuje świeżość dłużej niż matcha ze względu na to, że liście zmielone na pył szybciej się utleniają.
Co ciekawe, japońska ceremonia parzenia herbaty zabrania używania liści tencha, uznając je za niewystarczająco szlachetne.
Ostatnim krokiem przy produkcji matcha jest mielenie tencha granitowymi młynkami.
Mielenie przeprowadza się w specjalnych pomieszczeniach o odpowiedniej temperaturze i wilgotności, tak aby zachować odpowiedni smak i zapach produktu. Każdy młynek jest w stanie wyprodukować zaledwie 30-40 gramów matcha na godzinę.
Zmielona na drobny zielony, podobny do talku proszek herbata jest następnie pakowana i gotowa do sprzedaży.
Matcha – jak smakuje ta ekskluzywna herbata
Zastanawiasz się, jak smakuje matcha?
Otóż wysoka zawartość aminokwasów w tej herbacie odczuwana jest jako trawiasty, lekko słodkawy smak niemal zupełnie pozbawiony goryczy. To, jak słodki jest gotowy napar, zależy od jakości użytego proszku matcha: im wyższy standard jego produkcji, tym więcej słodyczy i mniej goryczy odczuwa się w zaparzonej herbacie.
Jeśli chodzi o standard produkcji, smak, teksturę i aromat, dostępne na rynku rodzaje matcha dzieli się na 4 grupy:
- matcha ceremonialna – proszek o tak wysokiej jakości, że nadaje się na ceremonie w świątyniach buddyjskich i można go użyć do parzenia „koicha”, czyli gęstej herbaty matcha o odpowiednich proporcjach proszku i wody;
- matcha premium – niemal tak samo dobra jak matcha ceremonialna (osoby niewprawione w gustowaniu tej herbaty nie zauważą różnicy). Produkowana z młodych liści rosnących w górnych częściach krzewów;
- matcha codzienna – o nieco gorszej jakości i bardziej gorzkawym smaku, wytwarzana z liści, które nie zakwalifikowały się do produkcji wersji premium;
- matcha kulinarna – proszek uzyskany z gorszego rodzaju liści zebranych latem lub jesienią. Zamiast do picia matcha kulinarna stosowana jest do gotowania, jako barwnik deserów, koktajli mlecznych itp.
Matcha jako barwnik
Matcha to nie tylko napar herbaciany o wielu drogocennych właściwościach zdrowotnych.
Ze względu na swój intensywny zielony kolor proszek matcha od stuleci znajduje również zastosowanie jako barwnik tkanin i farba.
Matcha – właściwości zdrowotne
Jeśli jesteś amatorem herbaty – choćby najzwyklejszej czarnej – to zapewne wiesz, jakie właściwości się jej przypisuje. Czy ten nieco dziwny, zielony proszek o szpinakowatym kolorze też warto pić dla zdrowia?
Jak najbardziej! Matcha działa na nasz organizm podobnie jak każda inna herbata, a pod względem zdrowotnym zostawia je daleko w tyle.
Kofeina w matcha – właściwości
Dzięki zawartości kofeiny filiżanka herbaty pozwala nam się rozbudzić i zachować koncentrację. Dodaje energii, poprawia humor i koi nerwy. Matcha, w której zawartość kofeiny jest niemal tak wysoka jak w kawie, zapewni Ci dokładnie ten sam efekt. Nawet lepszy, bo w przeciwieństwie do kawy, matcha nie wywołuje uczucia nagłego spadku energii po kilku godzinach od jej wypicia.
Dlaczego tak się dzieje? Wprawdzie oba napoje – matcha i kawa – zawierają kofeinę, ale jest ona metabolizowana na dwa różne sposoby. Kofeina zawarta w kawie szybko dostaje się do krwiobiegu, dając gwałtowny przypływ energii. Niestety równie szybko jest przetwarzana i wydalana, co powoduje nagłe poczucie zmęczenia. W przypadku herbaty matcha efekt kofeiny na nasz organizm jest zupełnie inny. Dzięki obecności L-teaniny przypływ energii jest wolniejszy i bardziej stabilny, a efekt kofeiny może utrzymać się w naszym organiźmie nawet przez około 6-8 godzin po wypiciu naparu, nie powodując nagłego zmęczenia.
Jak widać, filiżanka tego naparu z rana to prawdziwy zastrzyk energii, który „doda Ci skrzydeł” na wiele godzin. O pozytywnym wpływie matcha na koncentrację wiedzieli już wieki temu mnisi buddyjscy, którym matcha pomagała przy wielogodzinnych medytacjach.
Niestety, właśnie ze względu na tak wysoką ilość kofeiny w matcha należy zachować umiar w jej piciu. Kofeina w nadmiernych ilościach może doprowadzić do stanu rozdrażnienia, zbytniego pobudzenia, lęku i problemów żołądkowych. Zdecydowanie nie zaleca się jej przed snem.
Pamiętaj zatem, że możesz pić matcha zamiast kawy, ale z umiarem, tak aby skutki uboczne nadmiaru kofeiny i jej potencjał uzależniający(!) nie skradły Ci całej przyjemności.
Herbata matcha – właściwości odmładzające
Chcesz cieszyć się gładką skórą i na dłużej zachować młodzieńczy wygląd? Zawarte w matcha łatwo przyswajalne polifenole (przeciwutleniacze) na pewno Ci w tym pomogą.
PAMIĘTAJ:
Właściwości zdrowotne polifenoli w żywności są mierzone skalą ORAC (Oxygen Radical Absorbance Capacity), według której herbacie matcha przypisano około 1400 punktów.
Jest to doskonały wynik, lepszy nawet od tego, który mają jagody goji, acai czy nasiona chia.
To właśnie dzięki ogromnej zawartości przeciwutleniaczy (głównie L-teaniny) japońska matcha stała się sławna na całym świecie. O jej właściwościach odmładzających wiedzą niemal wszystkie firmy kosmetyczne dodając do swej oferty produktów kremy, żele, maseczki i inne preparaty z wyciągiem z matcha poprawiające wygląd skóry.
Herbata matcha – właściwości odmładzające
Zastanawiasz się, dlaczego przeciwutleniacze są tak ważne dla naszego organizmu? Skąd ta cała „moda” na nie? Antyoksydanty – bo i z taką nazwą można się spotkać – chronią nas przed negatywnymi skutkami wolnych rodników (niesparowanych atomów tlenu) uszkadzających strukturę białek, a co za tym stoi – naszych komórek. Uszkodzone komórki łatwiej się starzeją. Istnieje też ryzyko, że zamienią się w komórki rakowe.
Przepełniona antyoksydantami (a konkretnie katechinami) herbata matcha to wspaniały dodatek do naszej diety. Jej właściwości zdrowotne doceniają osoby walczące z wieloma chorobami chronicznymi. Można wśród nich wymienić:
- uszkodzenia naczyń krwionośnych,
- wysoki poziom cholesterolu,
- miażdżycę,
- choroby serca,
- niewydolność nerek,
- choroby trawienne i żołądkowe,
- choroby Alzheimera i Parkinsona,
- różne rodzaje nowotworów,
- choroby układu odpornościowego,
- choroby oczu,
- wysoki poziom cholesterolu,
- osteoporozę.
Herbata matcha i EGCG
Badania wykazują, że matcha herbata i jej właściwości antynowotworowe biorą się również z dużej zawartości EGCG – organicznego związku chemicznego z grupy flawonoidów o podobnym działaniu jak niektóre leki chemioterapeutyczne.
Czy oprócz antyoksydantów i flawonoidów matcha zawiera jeszcze jakieś inne dobroczynne składniki? Na pewno jest nią L-teanina, rodzaj aminokwasu niebiałkowego o silnych właściwościach psychoaktywnych pobudzający produkcję serotoniny i dopaminy. To właśnie dzięki zawartości L-teaniny napar z matcha działa relaksująco, uspokajająco i stabilizująco na nasz nastrój.
L-teanina zwiększa również frekwencję fal alfa w mózgu, a co za tym idzie – poprawia naszą wydajność i zdolność koncentracji.
Jeśli chodzi o zawartość witamin i minerałów, należy wspomnieć, że ta tradycyjna japońska herbata jest bogata w beta-karoten, cynk, potas, wapń, sód, żelazo, a także witaminy z grupy B, A, E i C.
Matcha na odchudzanie
Koleżanka z pracy powiedziała Ci, że dzięki naparowi z matcha udało się jej zrzucić kilka kilo? Całkiem możliwe! Ten sam związek chemiczny, o którym wspomnieliśmy w kontekście właściwości przeciwnowotworowych – EGCG – wpływa również na przyspieszenie metabolizmu. Co więcej, badania wykazują, że posiada właściwości zmniejszające rozrastanie się komórek tkanki tłuszczowej.
Biorąc pod uwagę, że napar z matcha przygotowany na wodzie jest praktycznie bezkaloryczny i świetnie gasi pragnienie, wypróbowanie go jako dodatku do diety wydaje się doskonałym pomysłem.
Herbata matcha – przeciwwskazania
Pod względem zdrowotnym zielony proszek matcha wydaje się na wagę złota. Ale czy napar z niego można pić bez umiaru?
Jak już wspomnieliśmy wcześniej, przeciwwskazania do spożycia matcha są związane głównie z jej wysokim poziomem kofeiny. Pita w nadmiarze może powodować stany niepokoju, uderzenia gorąca, bóle głowy, wymioty, przyspieszone tętno, drgawki i wiele innych nieprzyjemnych objawów.
Pijąc matcha w umiarkowanych ilościach i w odpowiednich porach możesz być jednak spokojny. Na pewno Ci nie zaszkodzi.
Matcha – jak zrobić?
Dla osób, które nie miały wcześniej do czynienia z herbatą w proszku, egzotyczna matcha i jej przygotowanie mogą wydawać się trudne. Co zrobić z proszkiem? Czy wsypać go do szklanki i zalać wodą, czy może odwrotnie – najpierw woda, potem proszek?
Okazuje się, że matcha i jej parzenie są zupełnie bezproblemowe. Owszem, można zrobić to na sposób tradycyjny, używając specjalnej czarki (matchawan), bambusowej trzepaczki (chasen) oraz miarki (chashaku), ale równie dobrze sprawdzi się zwykły kubek, filiżanka i łyżeczka.
Herbata matcha – jak przygotować i jak pić:
Parzenie matcha to trochę jak przygotowanie kakao: do filiżanki wody należy wsypać 1 łyżeczki proszku, a następnie zalać przegotowaną wodą (około 200 ml) i mieszać aż do uzyskania jednolitej zawiesiny.
Zamiast łyżeczki można w tym celu użyć spieniacza do mleka, który pozwoli na uzyskanie typowej dla herbaty matcha pianki (zwanej jaspisowym musem).
W jakiej temperaturze parzyć matcha? Woda zaraz po zagotowaniu jest zbyt gorąca. Aby uzyskać napar o jak najlepszej jakości, należy schłodzić wodę do temperatury około 80 stopni Celsjusza.
Jeszcze łatwiej jest przygotować matcha w shakerze – wystarczy wsypać odpowiednią ilość proszku, zalać gorącą lub zimną wodą i energicznie potrząsać przez około 15 sekund.
Jeśli w Twoim naparze matcha pozostają grudki, zamiast wsypywać zielony proszek łyżeczką, spróbuj przesiać go przez sitko. Wtedy zlepione cząsteczki liści herbacianych łatwiej zmieszają się z wodą.
Matcha Latte – kolejny popularny sposób?
Bardzo popularnym sposobem przygotowania herbaty matcha jest jej wersja latte – o łagodniejszym, bardziej dostosowanym do podniebienia zachodnich konsumentów smaku.
Zastanawiasz się, co to takiego ta matcha latte? Jest to po prostu zielony herbaciany proszek zmieszany z mlekiem. Przepis na matcha latte jest równie prosty jak na napar przyrządzony z dodatkiem wody. Jedyne, co musisz zrobić, to podgrzać mleko do temperatury około 70 stopni, wsypać do niego proszek matcha, wymieszać i spienić.
Jak jeszcze można zrobić matcha latte? Zamiast wsypywać proszek bezpośrednio do mleka, można go wcześniej wymieszać z wodą i spienić, a dopiero potem delikatnie przelać do miski z mlekiem.
Ile kalorii ma matcha?
Zawartość kaloryczna matcha zależy od jej sposobu przygotowania:
- 250 ml naparu wodnego matcha – 3 kcal;
- Starbucks matcha latte (rozmiar grande) – średnio 240 kcal.
Wartość energetyczna tego napoju zależy oczywiście od rodzaju wybranego mleka, jak i dodatków słodzących.
Bez względu na to, jaki przepis na matcha latte wybierzesz, Twój napar będzie świetnie smakował z dodatkiem cukru lub odrobiny miodu. Możesz też nieco poszperać w Internecie i wypróbować przepisy na vanilla matcha latte czy matcha latte na zimno. A może zechcesz zmieszać ją ze skondensowanym espresso?
***
Rynek polski wypełniony jest rozmaitymi składnikami i suplementami o właściwościach prozdrowotnych. Wśród nich dużą popularnością cieszą się napary herbaciane takie jak rooibos czy herbata z morwy białej. Jeśli szukasz w herbacie naturalnego lekarstwa – spróbuj również zielonej matcha. O jej dobroczynnych właściwościach wiedzieli już buddyjscy mnisi.
