Japońskie zielone herbaty cieszą się ogromnym uznaniem na całym świecie. Wszyscy kojarzą choćby matchę czy senchę, królowe japońskich przyjęć i ceremonii. Kukicha znacznie się od nich różni, ale również warto dać jej szansę. Delikatny, kremowy smak tego naparu jest ceniony nawet przez koneserów herbat.
Unikalną właściwością kukichy jest to, że suszu nie produkuje się z liści krzewu herbacianego, tak jak ma to miejsce w przypadku innych rodzajów herbat. Nadal jest ona wytwarzana z rośliny Camelia sinensis, ale do przetworzenia bierze się nie liście, a… łodyżki, gałązki i szypułki. W skrócie: pozostałości po produkcji wysokogatunkowych herbat, takich jak sencha, bancha czy gyokuro.
Jak powstała kukicha?
Można by pomyśleć, że herbata kukicha jest tania i niskiej jakości. Tak z pewnością uważano dawniej, kiedy doszło do jej „wynalezienia”.
W czasach, gdy w Japonii herbata była drogim i luksusowym towarem pitym głównie przez arystokrację, rolnicy uprawiający krzewy herbaciane chcieli wykorzystywać swoje zbiory w stu procentach. Liście przeznaczano do produkcji wysokogatunkowego suszu do senchy czy banchy, ale po ich obróbce pozostawało sporo pozornie bezużytecznych resztek w postaci łodyżek i gałązek.
Można się domyślić, że przedsiębiorczy rolnicy nie chcieli wyrzucać części swoich zbiorów, nawet jeśli były to tylko resztki. Zaczęli więc zaparzać pozostałości po obróbce liści herbacianych tak, jak normalną herbatę. W ten sposób narodziła się herbata zielona kukicha – początkowo napój biedoty, a dziś napar ceniony zarówno przez smakoszy, jak i specjalistów do spraw zdrowego odżywiania.
Kukicha jest popularną herbatą w Japonii, ale wciąż uważaną za niskogatunkową. Pije się ją w rodzinnym gronie, lecz nigdy przy specjalnych okazjach. Gościom podaje się herbaty wyższej jakości, na przykład senchę albo banchę.
Jak produkuje się kukichę?
W przeciwieństwie do niektórych innych rodzajów herbat, kukichy się nie uprawia. Do jej produkcji nie wykorzystuje się specjalnie wyhodowanych krzewów, lecz te przeznaczone na inne susze – głównie senchę, banchę i matchę.
Kukichę czasami nazywa się „herbatą trzyletnią”. To dlatego, że gałązki, z których się składa, są częścią krzewu herbacianego przez minimum trzy lata. Dopiero potem następują zbiory.
Liście do produkcji zielonej herbaty najpierw suszy się gorącym powietrzem, by dłużej zachowywały swoją świeżość. Następnie poddaje się je działaniu gorącej pary wodnej. Ma to na celu zahamowanie pracy enzymów odpowiedzialnych za oksydację i brązowienie liści w kontakcie z tlenem. Gdyby pominąć ten proces i pozwolić liściom się utleniać, powstałaby herbata czarna.
Dalsze etapy produkcyjne obejmują sortowanie liści pod względem wielkości i oddzielanie od nich wszelkich łodyżek i wiązek. Te pozostałości również się sortuje – dzięki temu powstała z nich herbata kukicha jest jednolita.
Czy istnieje kukicha lepsza niż inne? Do produkcji kukichy używa się głównie pozostałości z liści przeznaczonych na senchę, banchę i matchę. Istnieje jednak specjalny rodzaj tej herbaty, zwany karigane. To najszlachetniejsza odmiana naparu z herbacianych gałązek i łodyżek.
Karigane produkuje się z resztek pozostałych po obróbce gyokuro – specjalnej zielonej herbaty, której krzewy uprawia się w cieniu przez trzy tygodnie przed zbiorami. Gyokuro jest uważana za najszlachetniejszą japońską zieloną herbatę – nic więc dziwnego, że karigane powstająca z jej resztek także cieszy się uznaniem.
Prażona kukicha?
Herbata kukicha występuje również w wersji prażonej. Hojicha, bo tak brzmi jej nazwa po obróbce, powstaje w wyniku podgrzewania suszu herbacianego na sucho.
Hojicha jest zieloną herbatą, lecz jej smak i wygląd mogą być mylące. Prażenie nadaje jej bardziej brązowego koloru oraz nieco dymnego smaku. Warto jej spróbować, jeśli nie jest się miłośnikiem „trawiastych” zielonych herbat.
Obróbka termiczna sprawia też, że hojicha ma niższą zawartość kofeiny w porównaniu do innych herbat. Mogą ją pić dzieci i osoby wrażliwe na tę substancję.
Ze sproszkowanej hojichy, wody i mleka przyrządza się napój hojicha latte, który ma lekko orzechowy, palony smak.
Herbata kukicha – właściwości naparu
Jak każda zielona herbata, kukicha ma bardzo korzystne dla zdrowia właściwości. Chociaż susz zawiera gałązki i łodyżki zamiast tradycyjnych liści, nadal jest bogaty w wiele mikroelementów i składników odżywczych.
W naparze z kukichy znajdują się między innymi:
- magnez,
- wapń,
- potas.
Poza tym, tak jak i inne zielone herbaty, kukicha jest bogata w katechiny, czyli związki będące antyoksydantami. Katechiny wykazują wyjątkową skuteczność w redukowaniu działania wolnych rodników. Spowalniają procesy starzenia się organizmu, wzmacniają odporność, poprawiają krążenie i przyczyniają się do zmniejszenia ryzyka powstawania wielu chorób (w tym nowotworowych).
Kukicha to także niezwykle bogate źródło L-teaniny. Aminokwas ten na ludzki organizm działa relaksująco i uspokajająco. W innych zielonych herbatach nieco neutralizuje pobudzające działanie kofeiny i sprawia, że wpływa ona na ciało łagodniej i dłużej (w porównaniu do kofeiny z kawy).
Jako że kukicha ma niską zawartość kofeiny, zawarta w niej L-teanina wykazuje jeszcze bardziej relaksujące działanie. Warto wiedzieć, że wyizolowana L-teanina jest sprzedawana jako suplement diety pomocny w łagodzeniu objawów stresu, depresji i nerwicy. Picie zielonej herbaty, a w szczególności kukichy, może więc okazać się korzystne dla osób borykających się z tego typu schorzeniami.
L-teanina działa odprężająco na organizm, a także pozytywnie wpływa na pamięć i koncentrację. Z tego powodu picie zielonej herbaty jest często polecane uczniom i studentom w okresie intensywnej nauki.
Herbata kukicha a kofeina
Tradycyjnie produkowane liściaste herbaty zielone zawierają kofeinę (teinę) – niektóre rodzaje (np. matcha) całkiem spore stężenie. Kukicha jest jednak wyjątkiem pod tym względem. Napar z łodyżek zawiera kofeinę, ale jest jej bardzo mało.
Dzieje się tak dlatego, że to liście herbaciane są najbogatszą w kofeinę częścią krzewu. Łodyżki i gałązki również zawierają pewne ilości tej substancji, ale znacznie mniejsze w porównaniu do listków. Ponadto tkanka łodyżek jest dość twarda – podczas parzenia wydziela mniej związków niż tradycyjny susz herbaciany.
Kukichę mogą więc pić osoby, które z różnych względów unikają kofeiny, a także dzieci i osoby starsze. Jest to również dobra propozycja wieczornego napoju na uspokojenie. Nie ma przeciwwskazań, by pić spore ilości kukichy – podczas gdy inne herbaty lepiej sobie dawkować, ten rodzaj jest bezpieczny dla zdrowia.
Kukicha – jak parzyć tę herbatę, by była smaczna?
Prawidłowo zaparzona kukicha jest kremowa i delikatna w smaku. Można doszukać się w niej orzechowych nut. Na szczęście parzenie jej nie jest w ogóle skomplikowane i nie różni się od parzenia innych zielonych herbat.
By przyrządzić smaczną kukichę, łyżeczkę suszu należy zalać gorącą, ale nie wrzącą wodą. Idealna temperatura to 75-85 stopni Celsjusza. Herbatę parzy się do minuty, a susz można wykorzystać ponownie do drugiego, a nawet trzeciego naparu.
Kukichę można także przyrządzać na zimno, tak zwaną metodą cold brew. Wtedy susz należy pozostawić w zimnej wodzie na dłużej – nawet na całą noc. Taki napój jest orzeźwiający i idealny na lato.
Z czym pić kukichę?
Herbata kukicha ma typowy dla zielonych herbat delikatny, nieco trawiasty smak. Idealnie komponuje się z różnymi cytrusami. Szczególnie kukicha przyrządzana na zimno zyska dzięki plasterkowi cytryny albo limonki.
Do naparu można także dodać trochę miodu albo cukru. Trzeba jednak pamiętać, że w znacznym stopniu zwiększy to kaloryczność herbaty.
***
Kukicha przez wieki miała opinię herbaty niskogatunkowej, taniej i powstającej z odpadów. Warto jednak dać jej szansę. Jej smak i właściwości prozdrowotne zachwycają koneserów z całego świata, a niska zawartość kofeiny sprawia, że jest to herbata uniwersalna i dobra na każdą porę dnia.
FAQ: Najczęściej zadawane pytania dotyczące herbaty kukicha
Jak przygotować hojicha latte?
Dwie łyżeczki proszku hojicha należy zalać niewielką ilością ciepłej lub chłodnej wody (zależnie od preferencji), a następnie zamieszać do rozpuszczenia. Dodać 150 ml mleka (może być roślinny odpowiednik, na przykład napój owsiany). Całość opcjonalnie doprawić miodem albo syropem klonowym.
Czy kukicha zawiera garbniki?
Wszystkie herbaty (również zielone) zawierają mniej lub więcej garbników roślinnych, czyli tanin. Są to związki raczej neutralne dla zdrowia – z jednej strony mają działanie przeciwutleniające, ale z drugiej redukują zdolność do przyswajania żelaza z pożywienia. Kukicha ma jednak bardzo niewiele tanin w porównaniu do innych herbat.
