Herbata z klitorii ma kolor tak intensywnie niebieski, że niemal nierealny. Można by pomyśleć, że ktoś wlał do filiżanki trochę farby lub sztucznego barwnika, zmieszał z wodą i postanowił wypić. Ten niesamowity kolor naparu i jego właściwości zdrowotne są jednak jak najbardziej prawdziwe. Jak wytwarzana jest niebieska herbata z klitorii ternateńskiej i dlaczego warto się nią zainteresować?
Herbata niebieska – pochodzenie
Jeśli wciąż zastanawiasz się, czy niebieska herbata naprawdę istnieje, zapewniamy Cię, że tak. Jej kolor to nie żadna sztuczka magiczna ani sztuczne barwniki, ale stuprocentowy dar natury.
Z czego jest wyrabiana niebieska herbata?
Niebieska (a właściwie niebiesko-fioletowa) herbata (ang. Butterfly Pea tea) to napar uzyskiwany z suszonych liści klitorii ternateńskiej, tropikalnej rośliny pnącej z rodziny bobowatych.
Klitoria ternateńska, której łacińska nazwa to Clitoria ternatea L., wywodzi się z Afryki i Azji równikowej – Indii, Malezji i Indonezji, chociaż obecnie rozprzestrzeniła się już niemal na całym świecie. W ostatnich latach dużą popularnością cieszy się również na Bliskim Wschodzie (w Egipcie, Afganistanie, Syrii, Persji czy Iraku).
W obecnych czasach klitoria ternateńska uprawiana jest głównie jako roślina ozdobna i lecznicza, a ze względu na swoje właściwości użyźniające glebę bywa również wykorzystywana jako nawóz (głównie w Australii). W przeszłości zasiewano nią ją również pastwiska dla zwierząt gospodarskich, a także wykorzystywano na siano i sieczkę.
Dziwi Cię, skąd klitoria bierze swą „odważną” i sugestywną nazwę? Ma ona związek z jej kwiatami, które swoim wyglądem przypominają kobiece organy seksualne (clitoris to łacińska nazwa łechtaczki). Na pomysł, aby właśnie tak nazwać tę roślinę, wpadł już w XVIII wieku szwedzki botanik Carl von Linne – człowiek o najwyraźniej bardzo bogatej wyobraźni, ten sam, który nadał storczykom nazwę Orchis – z greckiego „jądro”.
Mimo protestów ze strony sporego grona bardziej konserwatywnych naukowców oburzonych frywolną nazwą zaproponowaną przez von Linne, określenie „klitoria” utrzymało się w czasie i funkcjonuje aż do dziś.
Jeśli chodzi o drugi człon nazwy – „ternateńska” – nie ma pewności co do jego etymologii. Uważa się jednak, że może on mieć związek z niewielką wyspą Ternat należącą do archipelagu indonezyjskiego, skąd miały pochodzić próbki klitorii pobrane przez Carla von Linne.
Clitoria Ternatea – inne nazwy
Klitoria ternateńska to nie jedyna nazwa, jaką posiada ta egzotyczna roślina. W naszym kraju znana jest również jako:
- groszek motylkowy,
- groszek niebieski,
- Aparajita,
- groszek Cordofan,
- kwiaty niebieskiej herbaty,
- gołąbek azjatycki.
Jej nazwy różnią się również w zależności od kraju, gdzie jest uprawiana.
Klitoria ternateńska – co warto wiedzieć
Mimo swojej zaskakującej i obco brzmiącej nazwy klitoria ternateńska posiada rodzeństwo również wśród polskiej flory. Do tej samej grupy należą bowiem i inne rośliny o podobnej, „motylkowatej” formie kwiatów i strąkowatych owocach, takie jak fasola, groszek pachnący, łubin czy nasza swojska koniczyna.
Butterfly pea – morfologia
Klitoria jest rośliną zielną o dużych liściach osiągających nawet do 17 centymetrów długości. Jej kwiaty – najczęściej o intensywnie niebieskim kolorze – posiadają w środku charakterystyczną żółto-białą plamkę.
Jeśli chodzi o owoce klitorii, to rosną one w mniej-więcej pięciu centymetrowych, pokrytych włoskami strąkach, po około 6-10 w każdym. Po ugotowaniu są jadalne.
Clitoria ternatea – zastosowanie kulinarne
Okazuje się, że strąki to niejedyna jadalna część tej rośliny. Do przygotowania potraw wykorzystywane są również jej korzenie i liście, no i oczywiście całkowicie jadalne kwiaty. Szczególną popularnością cieszą się w kuchni azjatyckiej, gdzie używane są do barwienia rozmaitych dań, spożywane w cieście czy przetwarzane na syrop.
W innych częściach świata, jak na przykład w Australii, rozpowszechnił się rodzaj fioletowo-niebieskiego ginu z dodatkiem płatków clitorii, znany jako ink gin. W Europie największą popularnością cieszy się jednak napar z kwiatów klitorii znany jako niebieska herbata.
WAŻNE
Naparu z klitorii ternateńskiej nie należy mylić z chińską herbatą oolong, również znaną jako herbata niebieska, szmaragdowa czy turkusowa.
Zasadnicza różnica między nimi leży w tym, że herbata oolong wyrabiana jest nie z kwiatów, ale liści i to zupełnie innej rośliny – Camellia sinensis – czyli popularnego krzewu herbacianego.
Co więcej, napar oolong nie jest bynajmniej niebieski, lecz – w zależności od czasu parzenia – lekko lub intensywnie żółty. Jednak sam susz, który w procesie produkcyjnym poddawany jest częściowej oksydacji, posiada charakterystyczne brązowo-niebieskie zabarwienie.
Kwiaty Klitorii/Butterfly Pea – skąd bierze się ich kolor?
Tym, co czyni klitorię ternateńską tak niesamowicie piękną, jest oczywiście niecodzienny kolor jej kwiatów. Zastanawia Cię, skąd on pochodzi?
Okazuje się, że ta intensywnie niebieska barwa ma związek z zawartością antocyjanidyn – organicznych substancji chemicznych znajdujących się w komórkach kwiatowych i owocowych niektórych roślin.
Antocyjanidyny wykazują silne właściwości barwiące, a ich kolor zmienia się w zależności od pH środowiska, w jakim się znajdują. W kwiatach klitorii znajdziesz jeden z ich rodzajów – delfinidynę występującą również w borówkach, czarnych porzeczkach, winogronach, czerwonej kapuście, aronii, jeżynach i czarnym bzie.
Jako naturalny barwnik antocyjanidyny znajdują zastosowanie nie tylko w gastronomii, ale również w produkcji kosmetyków oraz przemyśle tekstylnym. Ze względu na walory estetyczne kwiaty groszku motylkowego używane są do wyrobu mieszanek potpourri, a także jako dodatek do mydeł, świec i innych elementów dekoracyjnych.
CIEKAWOSTKA:
Czy wiesz, że kolor niebieskiej herbaty z klitorii zmienia się w kontakcie z innymi substancjami?
Pod wpływem kwasów (np. cytryny) staje się ona fioletowa, natomiast substancje o pH zasadowym (np. kwiaty hibiskusa) zmieniają jej barwę na purpurową.
Butterfly Pea tea – niebieska herbata i jej parzenie
Susz klitorii ternateńskiej może zawierać płatki lub całe kwiaty tej rośliny. Jest on dość kosztowny – mała, 25-gramowa paczuszka to wydatek rzędu 35 złotych. Przy takiej cenie warto wiedzieć, jak parzyć herbatę Blue Butterfly, aby zakupiony susz nie zmarnował się i aby optymalnie wykorzystać jego właściwości odżywcze.
Klitoria ternateńska – herbata i jej parzenie
- Wrzuć do czajnika 2-3 zasuszone kwiaty.
- Zalej gorącą wodą.
- Pozostaw do zaparzenia na około 5-10 minut, aż napar nabierze intensywnie niebieskiego koloru. Niebieska herbata, w przeciwieństwie do zielonej, nie staje się gorzka przy zbyt długim parzeniu.
- Odcedź i przelej do filiżanki.
Inny, równie efektywny sposób na przygotowanie niebieskiej herbaty, polega na zagotowaniu wody razem z suchymi kwiatami w garnuszku i przelaniu przecedzonego naparu do kubka lub filiżanki.
Jeśli chcesz wzmocnić właściwości terapeutyczne naparu, zwiększ ilość dodanego suszu. Weź również pod uwagę, że po zaparzeniu kwiaty klitorii powiększają swoją objętość nawet dwukrotnie.
Jak smakuje niebieska herbata? Smak naparu z kwiatów klitorii ternateńskiej jest nieco ziołowy (trochę przypomina rumianek) i lekko ziemisty. Według niektórych przypomina połączenie herbaty zielonej z czerwoną.
Jako że smak samego naparu nie jest zbyt wyrazisty, warto wzbogacić go o różne dodatki. Niebieska herbata doskonale smakuje z cukrem lub miodem. Często podawana jest również z cytryną, trawą cytrynową i hibiskusem, a także dodawana do innych herbat ziołowych, zielonych czy oolong.
Bardzo popularnym i wizualnie atrakcyjnym sposobem na wykorzystanie kwiatów klitorii jest zamrożenie ich w kostkach lodu i dodanie do koktajli, wody i innych chłodzonych napojów.
Wypróbuj różne połączenia niebieskiej herbaty na gorąco lub na zimno i na własne oczy zobacz, jak pod wpływem jej kwiatów zmienia się kolor naparu.
Niebieska herbata – właściwości zdrowotne
Czy oprócz niespotykanego i zmieniającego się jak pod wpływem magii koloru klitoria i herbata z niej mają coś więcej do zaoferowania? Zdecydowanie tak!
Herbata niebieska w medycynie ajurwedyjskiej
Klitoria jest ziołem szeroko stosowanym w tradycyjnej medycynie ajurwedyjskiej wywodzącej się z Indii. Jest w tym kraju znana jako Shankhapushpi, Aparajita czy Sankhalii (w zależności od regionu) i stosowana od stuleci jako środek pozwalający poprawić pracę mózgu i centralnego układu nerwowego.
Według lokalnych wierzeń kwiaty, liście i korzenie klitorii mają pomagać w „odtruciu” i oczyszczeniu mózgu i systemu nerwowego. Ajurweda przypisuje im również całe mnóstwo innych właściwości – od upiększających po uzdrawiające. Do najważniejszych należą:
- właściwości przeciwstresowe,
- poprawa pamięci,
- działanie przeciwzapalne,
- walka z przeziębieniem, kaszlem i zapaleniem oskrzeli,
- poprawa wyglądu skóry,
- pomoc w zaparciach i nadkwaśności.
Co ciekawe, zdecydowana większość z tych tradycyjnych wierzeń ajurwedyjskich znajduje poparcie w badaniach przeprowadzanych od lat sześćdziesiątych przez współczesną medycynę (póki co na zwierzętach i in vitro).
CIEKAWOSTKA:
Według tradycyjnych wierzeń hinduskich kwiat klitorii przyniesiony na ziemię przez Guru Shankaracharya powinien być składany w hołdzie nieprzystępnej i niezwyciężonej bogini Durga walczącej z demonami.
Herbata klitoria – przeciwutleniacze i ich działanie odmładzające
Głównym powodem, dla którego napar z kwiatów butterfly pea cieszy się rosnącym zainteresowaniem na całym świecie, jest jego działanie antyoksydacyjne. Jest ono związane z obecnością antocyjanidyn (a konkretnie delfinidyny) w jej kwiatach.
Antocyjanidyny? Czy to nie były te substancje barwiące opisane nieco wyżej? Tak! Należą one do grupy flawonoidów, czyli organicznych związków chemicznych działających na ludzkie komórki jako antyoksydanty, wstrzymując lub opóźniając ich utlenianie (naturalne starzenie).
Inną grupą antyoksydantów znajdujących się w niebieskiej herbacie są glikozydy flawonoidowe mające zdolność neutralizowania szkodliwego wpływu wolnych rodników na nasz organizm
Przeciwutleniacze zawarte w kwiatach klitorii ternateńskiej pomagają w zwalczaniu wielu chorób. Do ich najczęściej wymienianych właściwości należą:
- działanie przeciwzapalne, zmniejszające obrzęki i przeciwgorączkowe,
- obniżenie aktywności tkankowego czynnika nowotworowego (TNF–α), zwłaszcza u osób otyłych,
- wsparcie w przewlekłym zapaleniu trzustki,
- poprawę działania układu krwionośnego i prewencja chorób serca,
- obniżenie poziomu hemoglobiny glikowanej i zwiększenie stężenia insuliny (ważne dla cukrzyków),
- zahamowanie rozwoju jaskry i innych chorób oczu,
- zapobieganie i spowolnienie rozwoju chorób neurodegeneracyjnych,
- zwiększoną odporność na choroby wywołane przez wirusy, bakterie i grzyby,
- wsparcie w leczeniu chorób układu moczowego,
- zmniejszenie reakcji alergicznych,
- pomoc w gojeniu błony śluzowej wyścielającej żołądek.
Klitoria herbata – acetylocholina i jej wpływ na mózg
Kolejnym ważnym składnikiem niebieskiej herbaty jest acetylocholina (ACh) – związek chemiczny będący połączeniem kwasu octowego i choliny. Liczne badania nad tą substancją potwierdzają jej dobroczynny wpływ na układ mięśniowy, ciśnienie tętnicze krwi i pracę serca.
Bogaty w acetylocholinę napar z niebieskiej herbaty jest zalecany przy zapaleniu oskrzeli, problemach z jelitami i pęcherzem moczowym. Jest również wspaniałą odżywką dla naszego mózgu i systemu nerwowego: poprawia pamięć, pomaga walczyć ze stanami nerwicowymi, depresją, stresem, ADHD (zespołem nadpobudliwości ruchowej z deficytem uwagi), chorobą Alzheimera i demencją starczą.
Herbata niebieska w ciąży
Kobiety spodziewające się dziecka oraz matki karmiące piersią powinny zachować szczególną ostrożność, jeśli chodzi o swoją dietę. Wszystko, co jedzą i piją, przenika bowiem do łożyska i płodu, a także do produkowanego przez ich gruczoły mleczne pokarmu.
Czy klitoria ternateńska wykazuje jakieś działanie mogące zaszkodzić kobietom w ciąży? Czy są jakieś przeciwwskazania, aby pić niebieską herbatę, karmiąc niemowlę piersią?
Nie ma na to jednoznacznej odpowiedzi. Wszystko zależy od kondycji matki, przebiegu ciąży oraz zdrowia noworodka. Jak wspominaliśmy, napar z klitorii ternateńskiej wykazuje właściwości zmieniające poziom cukru we krwi, co w niektórych przypadkach (np. przy cukrzycy ciążowej) może być potencjalnie niebezpieczne.
Najbezpieczniejszą decyzją jest zatem zaprzestanie lub przynajmniej ograniczenie spożycia niebieskiej herbaty będąc w ciąży albo konsultacja tej kwestii z prowadzącym ginekologiem-położnikiem, a później pediatrą.
Co to są triterpenoidy?
Triterpenoidy to rodzaj związków fitochemicznych, czyli substancji wytwarzanych przez rośliny w celu ochrony przed działaniem czynników środowiskowych (np. do walki z patogenami).
Jak wykazują badania, ich działanie sprawdza się również w prewencji i leczeniu chorób występujących u ludzi.
Butterfly pea tea – właściwości upiększające
Niebieska herbata może być uważana nie tylko za naturalne lekarstwo, ale również kosmetyk o niesamowitych właściwościach odmładzających i upiększających. Jej regularne spożywanie pomoże zwiększyć produkcję kolagenu, a tym samym poprawi wygląd i elastyczność Twojej skóry, włosów i paznokci.
Dzięki zawartości flawonoidów napar z klitorii ternateńskiej wykazuje również działanie przeciwzapalne i pomoże Ci walczyć z wypryskami, zaczerwienieniami i innymi problemami skórnymi.
Klitoria ternateńska – herbata i jej właściwości w leczeniu raka
Na co jeszcze jest niebieska herbata? Ogromnym zainteresowaniem cieszą się jej potencjalne właściwości antynowotworowe związane z obecnością triterpenoidów (a konkretnie sterydów i peptydów) w kwiatach klitorii ternateńskiej.
Na szczególną uwagę zasługuje zwłaszcza potwierdzony badaniami potencjał niebieskiej herbaty w ochronie przed rakiem piersi.
Popularny Butterfly Pea Powder to nic innego, jak susz z kwiatów klitorii sprzedawany w formie proszku. Możesz go użyć do barwienia drinków, koktajli, lemoniady i soku owocowego. Pomoże Ci również zabawić się nieco kolorem potraw (ryżu, kaszy, tortów, jogurtu, lodów, zup itp.).
Nie, napar butterfly flower pea jest bezkofeinowy i klasyfikuje się go jako tisane, czyli herbatę ziołową. Ze względu na brak kofeiny i jakichkolwiek innych substancji pobudzających możesz go zatem pić o każdej porze dnia bez obawy o ewentualne problemy z zaśnięciem. Niebieską herbatę możesz też podawać dzieciom.
Biorąc pod uwagę, że napar z klitorii ternateńskiej (blue butterfly tea) wykazuje właściwości zmniejszające poziom cukru, osoby ze zdiagnozowaną cukrzycą powinny zasięgnąć porady specjalisty diabetologa, zanim zdecydują dodać go do swojej diety. Może bowiem nadmiernie wzmocnić działanie leków na cukrzycę i doprowadzić do stanu nieprzewidzianej hipoglikemii (zbyt niskiego poziomu glukozy).
Ususzone kwiaty niebieskiego groszku, podobnie zresztą jak większość herbat i ziół, najlepiej przechowywać w szczelnie zamykanym pojemniku. Dzięki temu uchronisz je przed zbyt szybkim utlenianiem. Susz klitorii nie lubi zbytniego słońca ani przeciągu, trzymaj go zatem w szafce lub jeszcze lepiej w lodówce.
Jako roślina tropikalna Clitoria ternatea nie występuje naturalnie w Polsce, a w tutejszej strefie klimatycznej jest jej zdecydowanie za zimno. Możesz jednak spróbować wyhodować ją w doniczce i trzymać w warunkach pokojowych, dbając o odpowiednie podlewanie i nasłonecznienie. Zaleca się również, aby zakupione ziarna namoczyć najpierw w gorącej wodzie lub kwasie siarkowym przez około 10 minut, a dopiero potem zasiać.
Przy odrobinie szczęścia i wytrwałości, roślina bujnie Ci się rozgałęzi i pokryje delikatnymi kwiatami, które rano będą się otwierać, a na noc zamykać.
