Choć kolebką herbaty są Chiny, gdzie napar ten pito już przed wiekami, ciężko znaleźć osobę, która nie znałaby smaku indyjskiej wersji napoju. Herbata assam stała się popularna w czasach kolonializmu i do dziś ma wielu zwolenników.
Wszyscy koneserzy herbat (a nawet i laicy) kojarzą indyjskie odmiany herbat, takie jak assam czy darjeeling. Nic dziwnego – współczesne Indie są jednym z największych eksporterów liści i suszu herbacianego, choć szacuje się, że około 70% plonów trafia na lokalny rynek. Ponad połowa zbiorów z upraw to właśnie herbata asamska, czyli susz produkowany z liści rośliny Camellia sinensis var. assamica.
Indie, w przeciwieństwie do Chin, nie mogą pochwalić się wiekową tradycją picia herbaty. Trunek ten był właściwie nieznany szerszej populacji przed nastaniem kolonializmu. Zatem jak doszło do tego, że herbata czarna assam to obecnie królowa herbat dla tak wielu osób?
Skąd pochodzi herbata assam?
W XIX wieku Chiny były jedynym eksporterem herbaty w skali światowej, co umożliwiało chińskim kupcom windowanie cen do granic możliwości. Brytyjczycy, którzy w tym czasie stanowili potęgę kolonialną, z zapałem szukali więc sposobu na to, aby utworzyć konkurencję dla chińskiego monopolu. Zwrócili uwagę na Indie, których klimat miejscami przypomina ten panujący w niektórych częściach Chin.
Według legendy odkrywcą herbaty assam był Robert Bruce – szkocki handlarz prowadzący interesy w koloniach na terytorium Indii. Twierdzi się, że indyjskie krzewy herbaciane poznał w 1823 roku, kiedy został przedstawiony lokalnemu plemieniu Singpho mieszkającemu w regionie Asam u podnóży Himalajów.
Członkowie plemienia od dawien dawna zbierali liście dziko rosnących krzewów i przyrządzali z nich napar o właściwościach leczniczych. Odkrywszy, że napój do złudzenia przypominał znaną mu herbatę, Bruce ujrzał możliwość stworzenia konkurencji dla Chin.
Gdy Robert zawiadomił swoich zwierzchników o odnalezieniu dzikich krzewów herbaty w Asamie, Brytyjczycy sprowadzili tam kilkadziesiąt tysięcy sadzonek gatunku Camellia sinensis var. sinensis, czyli zwykłej herbaty chińskiej, w nadziei, że uda się ją zasadzić i uprawiać. Niestety, pomysł okazał się porażką, a większość krzewów nie przyjęła się w wilgotnym i ciepłym klimacie Asamu.
Sadzonki spróbowano zasadzić także w zimniejszych, wyżej położonych okolicach miasta Dardżyling u podnóży Himalajów. W ten sposób chińska odmiana Camellia sinensis dała początek herbacie, którą dziś znamy jako darjeeling.
Po odkryciu dzikiej herbaty rosnącej w Asamie Robert Bruce wysłał jej próbki do analizy. Jak się później okazało, handlarz dokonał odkrycia nieznanej dotąd rośliny, czyli Camellia sinensis var. assamica – asamskiego wariantu kamelii chińskiej, który doskonale nadawał się do produkcji pitnej herbaty. Niestety Bruce nie dożył uznania swojego odkrycia przez środowisko naukowe.
Herbata assam – jakie ma właściwości?
By poznać właściwości herbaty asamskiej, warto najpierw zdecydować, o jaki jej rodzaj chodzi. Indie produkują bowiem zarówno czarne, jak i zielone i białe herbaty, chociaż ta pierwsza odmiana jest zdecydowanie najpopularniejsza i większość zbiorów przeznacza się właśnie na nią. Stąd też większość ludzi ma na myśli czarną herbatę, gdy mówi o „assam tea”.
Czarna herbata assam liściasta nieco różni się od swojego chińskiego odpowiednika. Wynika to przede wszystkim z faktu, że napary produkowane są z innych roślin – chociaż obie należą do gatunku Camellia sinensis, to wariant asamski nie tylko wygląda inaczej od chińskiego (osiąga większe rozmiary, a liście mają większą powierzchnię), ale i rośnie w innych warunkach klimatycznych.
Kamelia chińska wariantu asamskiego to roślina natywna dla wybrzeży górnej części rzeki Brahmaputra. Panujący tam klimat jest tropikalny, wilgotny i ciepły. Warunki uprawy herbaty wpływają zaś na jej późniejszy smak i właściwości, dlatego herbata assam cechuje się na przykład stosunkowo wysokim stężeniem teiny.
Teina, czyli herbaciana odmiana kofeiny, wykazuje właściwości pobudzające organizm. Filiżanka herbaty assam zawiera około 80 mg kofeiny – mniej niż kawa, ale więcej niż herbata biała, zielona, a nawet niektóre inne rodzaje czarnych herbat.
Właściwości zdrowotne herbaty z Asamu
Podobnie jak inne rodzaje czarnych herbat, wariant asamski jest źródłem katechin, czyli związków z grupy flawonoidów. Związki te odpowiadają między innymi za neutralizowanie wolnych rodników – niekompletnych atomów tlenu niszczących cząsteczki i komórki w swoim sąsiedztwie.
Wolne rodniki powstają naturalnie wskutek przemian metabolicznych związanych z oddychaniem, ale organizm zwalcza je za pomocą antyoksydantów pobieranych z pożywienia. Takimi antyoksydantami są właśnie wspomniane katechiny z herbaty.
Zachowanie równowagi między antyoksydantami a wolnymi rodnikami to podstawa profilaktyki wielu schorzeń, na przykład miażdżycy i choroby Alzheimera. Sądzi się również, że wolne rodniki częściowo odpowiadają za rozwój nowotworów.
Picie asamskiej herbaty to zatem sposób na to, by dostarczyć sobie korzystnych antyoksydantów, a także pobudzić umysł do pracy i wspomóc koncentrację dzięki zawartości teiny. Napar ten pomaga w profilaktyce chorób krążenia, schorzeń neurodegeneracyjnych, a także nowotworów.
Jaka herbata assam jest najlepsza?
Nie każda herbata asamska jest taka sama. Przeciwnie – jej jakość zależy od mnóstwa czynników, takich jak pora zbioru, pochodzenie liści czy zawartość pąków kwiatowych. Z tego powodu handlarze i plantatorzy zaczęli stosować dla niej oznaczenia informujące o jakości.
Herbata assam liściasta
W klasyfikacji herbat liściastych stosuje się następujące oznaczenia:
- OP – Orange Pekoe – podstawowe oznaczenie; herbata z podłużnych liści.
- FOP – Flowery Orange Pekoe – herbata z podłużnych liści z paroma pąkami.
- GFOP – herbata o większej zawartości pąków o złotych końcówkach.
- TGFOP – największy stosunek złotych pąków do liści.
- (S)FTGFOP – (Special) Finest Tippy Golden Flowery Orange Pekoe – największy stosunek złotych pąków do liści, a przy tym najwyższa jakość. Herbaty asamskie z przedrostkiem „special” są najrzadsze i pożądane najbardziej.
Herbata assam łamana
Susze herbaciane częściej występują na rynku w postaci „złamanej”, czyli „broken”. Do ich oznaczania używa się liter BOP (Broken Orange Pekoe). Klasyfikacja jest podobna – połamane liście mogą zawierać mniej lub więcej pąków, przy czym im więcej pąków, tym lepsza jakość suszu.
Zbiory herbaty asamskiej
Koneserzy herbat dzielą je także pod względem tego, kiedy przeprowadzano zbiory. Indyjskie herbaty zbiera się bowiem kilka razy do roku. Najważniejsze oznaczenia to:
- FF – First Flush – pierwszy zbiór wiosenny (od marca do kwietnia). Liście z tego zbioru mają najwięcej składników odżywczych ze względu na powolne wyrastanie w małym nasłonecznieniu.
- SF – Second Flush – drugi zbiór wiosenny (od maja do czerwca). Liście rosły w wyższych temperaturach i w słońcu.
- AF – Autumn Flush – trzeci, jesienny zbiór (od października do listopada). Liście rosły po obfitych opadach deszczu.
Istnieją także zbiory pośrednie między tymi trzema najważniejszymi. Je także wykorzystuje się do produkcji herbat. Najcenniejsze są jednak listki pochodzące z pierwszych zbiorów.
Herbatę asamską w wersji czarnej przetwarza się tak samo, jak liście z Chin i innych rejonów. Proces obejmuje więdnięcie liści, rolowanie, oksydację, suszenie i sortowanie.
Jak parzyć herbatę assam?
Czarna asamska herbata jest bardzo łatwa w parzeniu. Wystarczy zalać łyżeczkę suszu niemalże wrzącą wodą (90-95 stopni Celsjusza). Parzenie nie powinno trwać za długo – wystarczą około 2-3 minuty. Susz można zalewać ponownie, wydłużając czas parzenia.
Indie słyną z tradycyjnego napoju zwanego masala chai, który przygotowuje się na bazie czarnej herbaty. Dodaje się do niego mleko, cukier i przyprawy, takie jak kardamon, goździki, cynamon i imbir. To najprostsza receptura – wiele indyjskich rodzin ma własne przepisy na tę tradycyjną herbatę.
Herbata, która początkowo dziko porastała wzgórza Asamu, nie ustępuje wcale swojej chińskiej siostrze. Natywni mieszkańcy Indii cenili ją nie bez powodu – to nie tylko pyszny, ale i zdrowy napój (choć lepiej pić go z umiarem ze względu na zawartość kofeiny). Warto zatem dać mu szansę i urozmaicić nim sobie dzień!
Najczęściej zadawane pytania dotyczące herbaty Assam
Jak smakuje herbata assam?
Herbatę asamską określa się jako wyraźną i intensywną w smaku. Wiele osób doszukuje się w niej nut goryczy. Sporo zależy jednak od marki czy pory zbiorów.
Czym różni się assam od darjeelinga?
Plantacje herbaty assam są położone w niskich dolinach rzeki Brahmaputry. Zimy są tam chłodne, a lata – gorące i wilgotne. Darjeeling rośnie wyżej. Ponadto assamikę produkuje się z liści krzewów Camellia sinensis var. assamica, a darjeelinga – C. sinensis var. sinensis.
Czy herbata assam jest odpowiednia dla osób unikających kofeiny?
Herbata assam zawiera stosunkowo wysokie stężenie teiny (herbacianej kofeiny), więc osoby unikające kofeiny powinny spożywać ją z umiarem. Alternatywą mogą być inne rodzaje herbat, takie jak zielona lub biała, które zawierają mniej kofeiny.
Jakie są różnice w smaku między różnymi zbiorami herbaty assam?
Smak herbaty assam może się różnić w zależności od pory zbiorów. First Flush (pierwszy zbiór wiosenny) zazwyczaj daje delikatniejszy smak z większą ilością składników odżywczych. Second Flush (drugi zbiór wiosenny) charakteryzuje się intensywniejszym smakiem, podczas gdy Autumn Flush (jesienny zbiór) może mieć bogatszy i głębszy aromat.
Czy herbata assam jest odpowiednia do picia na czczo?
Herbata assam, ze względu na swoją intensywność i zawartość teiny, może być drażniąca dla pustego żołądka. Zaleca się jej spożywanie po posiłku lub z lekką przekąską.
Jakie są korzyści zdrowotne picia herbaty assam?
Herbata assam, podobnie jak inne czarne herbaty, jest źródłem antyoksydantów, które mogą pomagać w neutralizowaniu wolnych rodników. Może wspomagać zdrowie serca, poprawiać koncentrację i pomagać w profilaktyce chorób neurodegeneracyjnych.
Czy herbata assam jest odpowiednia dla dzieci?
Ze względu na zawartość teiny, herbata assam nie jest zalecana dla małych dzieci. Dla nich lepszym wyborem mogą być herbaty bezkofeinowe lub ziołowe.
Jakie są najlepsze dodatki do herbaty assam?
Herbata assam świetnie komponuje się z mlekiem, cukrem, a także przyprawami takimi jak kardamon, goździki, cynamon i imbir, szczególnie w tradycyjnym indyjskim napoju masala chai.
