Wokół garbników w herbacie urosło wiele mitów i przekonań. Według jednych są zdrowe, według innych – wręcz przeciwnie. Postaramy się więc wyjaśnić, co to w ogóle są garbniki w herbacie i jakie wykazują działanie na ludzki organizm.
Zanim przejdziemy do tego, jakie właściwości mają garbniki, warto odpowiedzieć sobie na pytanie, czym w ogóle są.
Garbniki znajdujące się w herbacie to związki chemiczne należące pochodnych fenoli.
Podział garbników wygląda następująco:
Garbniki organiczne – garbniki naturalne – garbniki roślinne (taniny)
W przypadku herbaty powinniśmy więc mówić nie o garbnikach, gdyż jest to nazwa ogólna, lecz o taninach. Do garbników pochodzenia zwierzęcego należy tran.
Jak działają garbniki?
Garbniki swoją nazwę zawdzięczają temu, że ich właściwości wykorzystywano w procesie garbowania skór. Zauważono bowiem, że substancje znajdujące się w korze dębu czy wierzby uelastyczniają skóry i zabezpieczają je przed działaniem drobnoustrojów.
Właściwości te odkryto na długo przed tym, jak technologia pozwoliła przyjrzeć się garbnikom bliżej, jednak dziś wiadomo, że związki te mają zdolność do denaturacji białek – w tym włókien kolagenowych obecnych w skórach.
Taniny, czyli garbniki pochodzenia roślinnego, występują powszechnie w naturze – na przykład w liściach, korach i korzeniach wielu drzew i krzewów, gdzie pełnią funkcję ochronną. Częściowo zabezpieczają tkanki przed szkodnikami.
Taniny w herbacie odpowiadają za jej lekko cierpki posmak i uczucie suchości w ustach towarzyszące spożywaniu tego naparu. To właśnie ochronna funkcja, którą pełnią w roślinach. Reagują z białkami w ślinie, co odstrasza niektóre zwierzęta. Dlaczego zatem ludzie przepadają za herbatą, skoro taniny powinny ich odstręczać? Cóż, z pewnością spełniałyby swoją funkcję lepiej, gdybyśmy spożywali suche herbaciane liście, a nie tylko napar z nich. Mimo to istnieją zarówno miłośnicy, jak i osoby nienawidzące specyficznego uczucia powodowanego przez garbniki w herbacie. |
Gdzie jeszcze znajdziemy taniny?
Herbata jest jednym z najbogatszych źródeł tanin, ale związki te można znaleźć również w innych artykułach spożywczych. Najpopularniejsze z nich to:
- czerwone wino,
- kawa,
- borówki czarne,
- winogrona,
- kakao i czekolada o dużej zawartości kakao.
Taniny, czyli roślinne garbniki, są bardzo ważne w winiarstwie. O czerwonych winach często mówi się, że są „taniczne” albo „cierpkie”. To właśnie zasługa obecności tanin, które powodują charakterystyczne uczucie ściągnięcia i suchości w ustach. |
Garbniki w herbacie – jakie mają działanie?
Tak jak bywa w przypadku większości substancji, garbniki (taniny) obecne w naparze z liści herbaty nie są niekorzystne dla zdrowia, o ile nie są spożywane w nadmiarze. Można powiedzieć, że w ogólnym rozrachunku są neutralne.
Do ich dobroczynnych funkcji można zaliczyć:
- Działanie antyoksydacyjne. Garbniki w herbacie czarnej czy zielonej są przeciwutleniaczami, a więc hamują negatywny wpływ wolnych rodników tlenu na organizm. Przyczyniają się do spowalniania procesów starzenia i chronią przed niektórymi chorobami.
- Działanie antyseptyczne. Taniny wykazują właściwości antyseptyczne (rośliny wytwarzają je między innymi w celu ochrony przed patogenami). Mogą więc wzmacniać naturalną zdolność organizmu do bronienia się przed szkodliwymi drobnoustrojami.
Jak jednak wspomnieliśmy, taniny są raczej neutralne dla zdrowia. Mają pewne zalety, ale zdecydowanie mają również wady, o których dobrze wiedzieć.
- Taniny są substancją antyżywieniową. Substancje antyżywieniowe (antyodżywcze) to takie, które ograniczają możliwość wykorzystania pewnych związków odżywczych przez organizm. W przypadku tanin związkiem tym jest żelazo. Garbniki w herbacie wiążą się z cząsteczkami żelaza i sprawiają, że organizmowi trudniej je przyswoić. Picie herbaty w ogromnych ilościach może przyczynić się nawet do rozwoju anemii.
- Taniny mogą wchodzić w reakcje z enzymami trawiennymi. Reagowanie z enzymami upośledza ich zdolność do rozkładania cząsteczek pochodzących z żywności na takie, które mogą być przyswojone przez organizm. Potęguje to działanie antyżywieniowe tanin, a także może powodować problemy żołądkowe: zaparcia, nudności i tak dalej.
Czy zatem warto pić herbatę, skoro zawarte w niej taniny mogą okazać się szkodliwe?
Naszym zdaniem – jak najbardziej, byle z umiarem i uwzględnieniem ewentualnych przeciwwskazań medycznych. Taniny to tylko jedne z wielu związków obecnych w herbacie. Choć ich działanie nie jest stuprocentowo korzystne, to pozostałe substancje – np. witaminy i katechiny, a w szczególności EGCG – równoważą ich wpływ na organizm i sprawiają, że herbata wypada na plus, jeśli chodzi o jej wpływ na zdrowie.
Warto jedynie pamiętać, że herbata nie powinna być jedynym napojem, lecz tylko dodatkiem do codziennej diety. Trzy czy cztery filiżanki dziennie nie wyrządzą krzywdy dorosłej osobie, która jest zdrowa, prawidłowo nawodniona i odżywia się w zbilansowany sposób.
Która herbata ma najwięcej tanin?
Wszystkie herbaty mają większą lub mniejszą zawartość tanin. Wbrew pozorom, garbniki w zielonej herbacie występują tak samo, jak i w białej czy czarnej – choć oczywiście w różnych stężeniach. Nie należy dać się zmylić przez delikatniejszy smak niektórych naparów.
Która herbata jest najzdrowsza, jeżeli wziąć pod uwagę zawartość tanin? Oto zestawienie popularnych naparów w kolejności od najmniej do najbardziej bogatego w garbniki:
- Herbata biała
- Herbata zielona
- Rooibos
- Oolong
- Herbata czarna
*****
Jak widać, herbata herbacie nierówna. Wybierając napar dla siebie, warto wziąć pod uwagę to, czy wysoka zawartość tanin nie będzie szkodliwa. Tyczy się to jednak głównie osób, które z różnych powodów mogą być szczególnie podatne na niekorzystne działanie tego związku. Mowa przede wszystkim o kobietach w ciąży i anemikach – dla nich prawidłowe przyswajanie żelaza jest wyjątkowo istotne.
W pozostałych przypadkach filiżanka herbaty, nawet czarnej, nie zaszkodzi. Życzymy więc smacznego!
Najczęściej zadawane pytania dotyczące garbników w herbacie
Czy można zniwelować negatywny wpływ tanin na organizm?
Taniny redukują przyswajanie żelaza w organizmie, ale można ograniczyć tę właściwość, dodając do herbaty nieco mleka. Garbniki w herbacie zwiążą się wtedy z cząsteczkami żelaza i białkami z mleka, zamiast z tymi w przewodzie pokarmowym.
Kiedy najlepiej pić herbatę? Przed czy po posiłku?
Herbatę najlepiej pić między posiłkami właśnie ze względu na obecność tanin. Spożywana wraz z obiadem może ograniczać przyswajanie żelaza z jedzenia.
Czy herbatki ziołowe zawierają taniny?
Herbaty, które nie są produkowane z liści Camellia sinensis (a więc są herbatami tylko z nazwy), mogą zawierać taniny, ale są to raczej śladowe ilości. W celu uniknięcia garbników można więc zastąpić herbatę naparem z rumianku lub podobnym napojem.
