Biała herbata przywędrowała do nas z dalekich Chin. Wspaniale smakuje z dodatkiem cytryny, lawendy czy mięty. Produkowana z młodych, wiosennych pąków i listków jest najdelikatniejsza ze wszystkich rodzajów herbat, a jej smak pozbawiony jest taninowej goryczy. Jak parzyć białą herbatę, przy jakich dolegliwościach ją spożywać, na co zwracać uwagę przy jej stosowaniu – odpowiedzi na te i na inne pytania znajdziesz poniżej.
Spis treści
Herbata biała – pochodzenie, historia i sposób produkcji
Przede wszystkim – skąd wzięła się nazwa napoju? Przecież po zaparzeniu herbata biała wcale nie jest biała, lecz jasnożółta. Okazuje się, że zawdzięcza ona swoją nazwę nie tyle kolorowi naparu, ile białemu meszkowi, którymi pokryte są pączki krzewów herbacianych w momencie zbiorów.
Być może nie wszyscy miłośnicy herbaty zdają sobie z tego sprawę, ale wszystkie rodzaje herbat goszczące na naszych stołach – czarna, zielona, żółta, biała, niebieska i oolong – są wytwarzane z liści tej samej rośliny: krzewu herbacianego o łacińskiej nazwie Camellia sinensis.
Różnica w kolorze naparu i jego smaku związana jest ze sposobem produkcji oraz, tak jak w przypadku herbaty białej, okresem zbiorów.
Biała herbata – skąd pochodzi
Ten rodzaj herbaty produkowany jest głównie w Fujian, prowincji znajdującej się w południowo-wschodnich Chinach, w okolicach Cieśniny Tajwańskiej.
Jej początki przypisuje się dorocznym hołdom, jakie według ówczesnych zwyczajów poddani oddawali cesarzom wczesnych dynastii chińskich (od VI do XIII wieku). Integralną częścią tych hołdów była najlepsza herbata, jaką udawało się wówczas uzyskać, wytwarzana z najmłodszych i najdelikatniejszych liści i pąków.
Według poetów ta specjalna cesarska herbata była „biała jak chmury, czysta jak śnieg i aromatyczna jak orchidea”. Niemniej jednak sposób, w jaki była ona wytwarzana przed wiekami, różni się nieco od współczesnych metod produkcji białej herbaty.
Biała herbata – metoda wytwarzania wczoraj i dziś
Na podstawie dokumentów historycznych, jakie zachowały się z czasów dynastii Song, a konkretnie z okresu panowania cesarza Huizong, młode pąki liści herbacianych zbierano na wiosnę i poddawano działaniu pary wodnej. Ich zewnętrzne listki usuwano, a pozostałą część dokładnie płukano w źródlanej wodzie, po czym suszono. Zasuszone pąki były następnie mielone na srebrzysto-biały proszek, który dodawano do gorącej wody. Koszty wytwarzania tego rodzaju herbaty były tak wysokie, że tylko jedna osoba w całym kraju mogła sobie na nią pozwolić – cesarz.
Jak ta tradycyjna metoda produkcji ma się do dzisiejszych technik? Podstawowa kwestia, a mianowicie okres zbiorów, pozostaje bez zmian. To właśnie wiosenne zbiory młodych pąków i liści czynią z białej herbaty delikatny, minimalnie przetworzony napar, który znamy dzisiaj.
Przy uprawie krzewów herbacianych przeznaczonych na produkcję białej herbaty musi zostać spełniony bardzo ważny warunek: przez ostatnie kilka miesięcy przed zbiorami należy je chronić przed słońcem. Dorastające w ciągłym cieniu pąki są niemal zupełnie pozbawione chlorofilu, a co za tym stoi – nie mają charakterystycznego zielonego koloru (dzięki czemu też łatwiej jest je ususzyć).
Współczesne metody produkcji obejmują ręczne zbiory pąków i pozostawienie ich do zwiędnięcia i wysuszenia na około 72 godziny (albo na słońcu, albo w specjalnie klimatyzowanych pomieszczeniach). Dla uzyskania szybszych rezultatów część pąków bywa poddawana działaniu pary wodnej albo lekko podgrzewana.
Biała herbata – kofeina
Przez długi czas uważano, że susz białej herbaty ma niższy poziom kofeiny niż jej pozostałe rodzaje. Niemniej jednak najnowsze badania zaczynają podawać tę tezę w wątpliwość, sugerując, że zawartość kofeiny w białej herbacie może być nawet wyższa niż w czarnej.
Z drugiej strony, biała herbata jest zwykle parzona krócej niż jej inne odmiany, co sprawia, że faktyczna ilość kofeiny w naparze jest najczęściej znacznie niższa.
Czy zatem biała herbata pobudza? Tak, zawarta w niej kofeina działa na ludzki organizm w ten sam sposób, co ta zawarta w czarnej lub zielonej herbacie. Dlatego właśnie biała herbata na noc nie jest dobrym pomysłem – może przyczynić się do problemów z zasypianiem i pogorszyć jakość snu.
Ile konkretnie kofeiny ma biała herbata?
Uważa się, że filiżanka białej herbaty (250 ml) może zawierać od 6 do 55 mg kofeiny. Dokładna zawartość tej substancji w naparze uzależniona jest od:
- odmiany białej herbaty (im bardziej szlachetna, tym wyższy poziom kofeiny);
- sposobu produkcji i zbiorów;
- wielkości liści (te w całości zawierają więcej kofeiny niż pokruszone);
- temperatury parzenia (bardziej gorąca woda daje wyższą zawartość kofeiny w naparze);
- czasu parzenia (biała herbata parzona przez około 7-10 minut zawiera znacznie więcej kofeiny niż krócej parzony napar).
Biała herbata – kofeina
Istnieje pięć rodzajów białej herbaty dostępnych na rynku. Należą do nich:
- Yin Zhen Bai Hao (Srebrna Igła) – najszlachetniejszy i najbardziej ceniony rodzaj białej herbaty. Zasuszone liście powinny być o tym samym kształcie i ostrych jak igła końcówkach. Gotowy napar ma jasnozłocisty kolor, słodki kwiatowy aromat i lekko drzewny smak.
- Bai Mu Dan (Biała Piwonia) – do produkcji tej równie prestiżowej odmiany białej herbaty pąki są zbierane wraz z dwoma najbliższymi do nich liśćmi. Uzyskany po zaparzeniu kolor jest nieco ciemniejszy, o bogatszej teksturze i bardziej intensywnym smaku pozostającym trochę dłużej na podniebieniu. Bai Mu Dan była pierwotnie parzona przez mnichów zamieszkujących monasterium na górze Drum w prowincji Fujian.
- Gong Mei (Biała Czekolada) – o nieco niższym standardzie niż poprzednie dwie, ta odmiana białej herbaty produkowana jest ze zbiorów późniejszych i przy użyciu wszystkich tych liści, które zostałyby odrzucone przy wytwarzaniu Yin Zhen Bai Hao czy Bai Mu Dan. Ze względu na wyższy poziom oksydacji napar „Białej Czekolady” ma ciemniejszy kolor i wyraźniejszy smak, nieco przypominający herbatę oolong. Na cześć swojej oryginalnej nazwy herbata Gong Mei jest często sprzedawana formie sprasowanej w opakowaniu nawiązującym do tabliczki czekolady.
- Shou Mei (Długowieczne Brwi) – ten rodzaj białej herbaty produkowany jest z odmiany Da Bai krzewu herbacianego. Shou Mei jest uważana za herbatę niższej kategorii (IV), a do jej produkcji używane są tylko młode liście (odrzucone przy wytwarzaniu bardziej prestiżowych wariantów). O mocniejszym smaku i kolorze przypominającym słabo zaparzoną czarną herbatę.
- Fujian New Craft (DaBaiCha lub DaHoaCha) – „najmłodsza” w rodzinie białych herbat. Jej produkcję rozpoczęto pod koniec lat sześćdziesiątych w odpowiedzi na rosnący popyt na chińską herbatę na rynkach zachodnich. Uważa się ją za czarną herbatę „w przebraniu”, bo aż tak bardzo przypomina ją smakiem i kolorem. Do produkcji Fujian New Craft używa się nieco starszych, długich i nieco zakręconych liści o zielonkawo-brązowym kolorze.
Jaka biała herbata jest zatem najlepsza? W miarę możliwości budżetowych zachęcamy do wypróbowania jej bardziej szlachetnych odmian – Srebrnej Igły i Białej Piwonii.
Biała herbata – właściwości
Co sprawia, że Polacy – amatorzy tradycyjnej czarnej herbaty z cytryną lub mlekiem – zaczynają coraz bardziej interesować się droższą i raczej nietypową dla naszych rodzimych gustów białą herbatą? Ma to związek przede wszystkim z jej leczniczym działaniem pomagającym w wielu dolegliwościach.
Jakie właściwości ma biała herbata i dlaczego warto włączyć ją do swojej diety?
Biała herbata na pobudzenie i koncentrację
Przede wszystkim, podobnie jak wszystkie inne „prawdziwe” herbaty, biała herbata pobudza organizm, poprawia humor, dodaje energii i pomaga w koncentracji. Wszystko to za sprawą zawartej w niej kofeiny, a właściwie teiny. Filiżanka białej herbaty pita rano pomaga się obudzić, a w godzinach pracy wspomaga naszą wydajność, szybkość i efektywność radzenia sobie z obowiązkami.
Biała herbata a nadciśnienie
Naturalne polifenole zawarte w białej herbacie chronią komórki przed starzeniem się i niszczącym działaniem wolnych rodników. Ich spożywanie przynosi wiele korzyści zdrowotnych dla naszego organizmu, zwłaszcza dla układu krwionośnego.
Katechiny, czyli przeciwutleniacze zawarte w naparze z białej herbaty, pomogą uszczelnić naczynia krwionośne i zmniejszyć poziom „złego” cholesterolu. Wspomagają też działanie serca i przyczyniają się do obniżenia ciśnienia krwi. Włączenie białej herbaty do regularnej diety może zatem ochronić przed zawałem, niewydolnością serca i innymi niebezpiecznymi chorobami.
Biała herbata na infekcje
Naturalne źródła polifenoli – takie jak biała herbata – wspomagają również działanie układu odpornościowego i w konsekwencji chronią przed infekcjami wirusowymi, bakteryjnymi i przeciwgrzybicznymi.
Na co jeszcze działa biała herbata?
Biała herbata na zdrowe zęby i dziąsła
Bogata we fluor i katechiny biała herbata doskonale sprawdza się jako napar wzmacniający zęby i chroniący je przed bakteriami i próchnicą.
Co więcej, stosunkowo niska zawartość tanin w jej naparze pomaga uniknąć przebarwień – typowych dla amantów czarnej herbaty – i na dłużej zachować naturalną biel zębów.
Biała herbata na odchudzanie
Czy biała herbata pomaga na odchudzanie? Okazuje się, że tak. Biała herbata ma pewne właściwości odchudzające. Te same katechiny, które chronią przed infekcjami i nowotworami, mają również zdolności przyspieszające przemianę materii o około 4-5%.
Badania wykazały, że ekstrakt z białej herbaty stymuluje rozkład tłuszczu i zapobiega powstawaniu nowych komórek tłuszczowych. Chcąc kontrolować swoją wagę, warto zatem zastąpić inne napoje kilkoma filiżankami białej herbaty dziennie. Pijmy ją jednak bez cukru!
Biała herbata a poziom insuliny
Badania przeprowadzone na zwierzętach wykazały, że polifenole zawartych w białej herbacie wspomagają działanie insuliny i obniżają poziom glukozy we krwi.
Czy to oznacza, że biała herbata jest zdrowa dla cukrzyków i osób cierpiących na insulinooporność? Aby móc to potwierdzić w 100%, konieczne jest przeprowadzenie badań na ludziach, ale wyniki uzyskane dotychczas są niezwykle obiecujące.
Herbata biała – właściwości przeciwnowotworowe
Przeciwutleniaczom coraz częściej przypisuje się także właściwości hamujące rozwój komórek nowotworowych – napar z białej herbaty ma zatem spory potencjał przeciwrakowy.
Ile katechin ma biała herbata?
Zawartość katechin różni się w zależności od czasu oksydacji herbaty i czasu parzenia. Najwięcej ma ich zielona i biała herbata, zwłaszcza odmiana Bai Mu Dan i Yin Zhen Bai Hao.
- Biała herbata – 14-370 mg/100 g
- Zielona herbata – 21-80 mg/100 g
- Czarna herbata – 6-50 mg/100 g
Biała herbata – na co jeszcze pomaga
Fani tego szlachetnego naparu przypisują jej jeszcze całe mnóstwo innych zbawiennych właściwości. Coraz więcej z nich zostaje potwierdzone naukowo.
Biała herbata:
- pomaga ochronić organizm przed chorobą Parkinsona i Alzheimera;
- wzmacnia kości i stawy i pomaga uniknąć osteoporozy;
- stymuluje wydalanie toksyn;
- pomaga zachować ładną cerę;
- w odpowiednich ilościach łagodzi napięcie i stres.
Wiadomo, że właściwości zdrowotne białej herbaty wynikają przede wszystkim z jej największej ilości przeciwutleniaczy wśród wszystkich herbat. Tę właściwość białej herbaty uzyskuje się dzięki minimalnemu przetwarzaniu. Najnowsze badania wskazują również na właściwości hipolipidemiczne.
Biała herbata – przeciwwskazania
Czy biała herbata ma jakieś właściwości negatywne? Pijąc ten napar, należy zwrócić uwagę na spożywaną ilość kofeiny. W nadmiernych ilościach ten składnik wykazuje dosyć nieprzyjemne konsekwencje zdrowotne.
Biała herbata – skutki uboczne kofeiny
Zbyt duża ilość kofeiny w herbacie (niezależnie od jej rodzaju) może doprowadzić do zbytniego pobudzenia, bólów głowy, rozdrażnienia, stanów lękowych, kołatania serca, rozstrojenia żołądkowego i problemów ze snem.
Podobnie jak kofeina w kawie, tak i teina w herbacie ma potencjał uzależniający i jej odstawienie może wiązać się z tzw. głodem kofeinowym. Ważne jest, aby nie przesadzać z ilością herbaty, jaką pijemy w ciągu dnia.
Czy biała herbata odwadnia?
Ze względu na diuretyczne działanie kofeiny/teiny panuje w społeczeństwie przekonanie, że herbata i kawa odwadniają. Okazuje się jednak, że przy umiarkowanym spożyciu jest ono zupełnie bezpodstawne. Napar z białej herbaty można zatem pić również po to, aby ugasić pragnienie, nawet w najgorętsze dni.
Biała herbata – ile pić na dzień?
Posmakował Ci napar z białej herbaty i zastanawiasz się, ile filiżanek dziennie możesz wypić bez obawy o skutki uboczne?
Zalecana ilość to 2-4 filiżanki na dobę. W takich ilościach możesz cieszyć się pozytywnymi efektami kofeiny na organizm i jednocześnie nie musisz się obawiać jej negatywnych skutków.
Biała herbata w ciąży
Kolejnym pytaniem, jakie często zadają sobie miłośnicy białej herbaty, jest to, czy zawarta w niej kofeina może zaszkodzić kobietom spodziewającym się dziecka i negatywnie wpłynąć na rozwój płodu.
Niestety, picie białej herbaty w trakcie ciąży – tak samo zresztą, jak jej innych rodzajów – nie jest wskazane i zaleca się zastąpienie jej innymi napojami nieposiadającymi kofeiny. Dobrym wyborem są na przykład herbatki ziołowe lub kawa zbożowa.
Dlaczego kofeina/teina nie jest zalecana w ciąży? Powodów jest kilka.
- Zarówno kofeina, jak i produkty jej rozkładu przenikają do płodu i mogą powodować jego obniżoną wagę, przedwczesny poród lub poronienie.
- Organizm matki metabolizuje kofeinę wolniej niż zwykle, co sprawia, że płód jest narażony na jej działanie dłużej.
- Kofeina dodatkowo podnosi ciśnienie, a nadciśnienie jest dość częstym problemem w czasie ciąży.
- Picie herbaty lub kawy powoduje nadmierne wypłukiwanie wapnia i magnezu z organizmu, a przecież zapotrzebowanie na te pierwiastki w czasie ciąży jest wyższe niż zwykle.
Jeśli jednak przyszła mama nie jest w stanie obejść się bez swojego ulubionego herbacianego naparu, powinna ograniczyć jego spożycie do 1-2 filiżanek na dzień.
Biała herbata – jak parzyć
Chciałbyś wypróbować ten zachwalany przez wszystkich rodzaj herbaty, ale obawiasz się, że nie będziesz umiał poprawnie go przygotować? Nie ma się czego obawiać! Biała herbata i jej parzenie to nic trudnego.
Herbata biała – instrukcja parzenia
Aby uzyskać delikatny, słodki i aksamitny w smaku napar, należy:
- zagotować wodę do temperatury wrzenia, a następnie odłożyć ją na 5-8 minut do przestygnięcia. Idealna dla białej herbaty temperatura parzenia to około 75-80 stopni Celsjusza. Zbyt wysoka temperatura spowoduje, że napar będzie miał gorzki posmak;
- włożyć torebkę białej herbaty do filiżanki. W przypadku bardziej szlachetnych odmian w postaci luźnego suszu zaleca się użyć dwóch łyżeczek liści na filiżankę;
- dla łagodnego smaku, pozostawić do zaparzenia na około 1-3 minuty. W miarę jak nasze kubki smakowe coraz bardziej przyzwyczają się do smaku białej herbaty, można stopniowo wydłużyć czas parzenia do około 4-6 minut.
Biała herbata – przechowywanie
Decydując się na zakup zachwalanej przez wszystkich – ale i stosunkowo drogiej – białej herbaty, chcemy się upewnić, że nie straci ona swoich właściwości w trakcie przechowywania. Jak zatem przechowywać białą herbatę?
Przede wszystkim należy chronić ją przed wilgocią. Dobrze sprawdzają się w tym celu plastikowe lub metalowe, szczelnie zamykane pojemniki. Przed użyciem warto je dokładnie umyć i wysuszyć, upewniając się, że zapach wcześniej przechowywanych w nich produktów nie przeniknie do herbaty.
Biała herbata dobrze trzyma się również w pojemnikach glinianych, które zapewniają jej stały mikroklimat i nadają szczyptę elegancji. W końcu nie bez powodu białą herbatę uważa się za królową wszystkich herbat.
Najprostszym, choć równie efektywnym rozwiązaniem, są plastikowe woreczki strunowe typu Ziplock, które dzięki szczelnemu systemowi zamykania ochronią susz lub sprasowane ciastka/dyski białej herbaty przed wilgocią.
Dużą rolę w poprawnym przechowywaniu białej herbaty odgrywa również temperatura i poziom nasłonecznienia. Najlepiej trzymać ją w zacienionym i stosunkowo chłodnym miejscu w temperaturze około 15-20 stopni. W żadnym przypadku nie powinno się trzymać białej herbaty w lodówce.
Czy białą herbatę dobrze jest „przewietrzyć”? Wręcz przeciwnie. Przewiew powietrza zabierze jej cały aromat, należy go więc unikać jak ognia.
Jak długo można przechowywać białą herbatę?
O białej herbacie mówi się, że jest to „jednoroczna herbata, trzyletnie lekarstwo i siedmioletni skarb” (z chińskiego: 一年茶、三年药、七年宝). Oznacza to, że wraz z czasem przechowywania zwiększają się jej dobroczynne właściwości.
Wraz z wiekiem rosną również wartości smakowe białej herbaty – staje się ona delikatniejsza i bogatsza.
Azjatyckie smaki i zapachy stopniowo przestają być dla Polaków tak odległe i tajemnicze. Sława białej herbaty dotarła z Chin również i do naszego kraju, abyśmy i my mogli korzystać z jej wyjątkowych dobrodziejstw. Aby cieszyć się filiżanką tego cesarskiego naparu, nie musimy wyposażać się we wszystkie znane nam z filmów parafernalia – zwykła filiżanka w zupełności wystarczy. Smacznego!
Napar z białej herbaty można podać z mlekiem i cukrem. Niemniej jednak, aby w pełni cieszyć się jej delikatnym smakiem, najlepiej pić ją bez żadnych dodatków.
Bardziej komercyjne i tańsze gatunki białej herbaty parzy zwykle się tylko jeden raz. Luksusowe odmiany, takie jak Srebrna Igła czy Biała Piwonia, mogą być parzone 2-3 razy, za każdym razem oferując nowe doświadczenia smakowo-zapachowe.
Dostępne na rynku mieszanki są często wybierane przez Polaków ze względu na bardziej atrakcyjny smak. Niemniej jednak, aby w pełni cieszyć się prozdrowotnymi właściwościami białej herbaty, znacznie lepiej wybrać możliwie najczystszą postać.
Ze względu na swoje właściwości pobudzające kofeina nie jest polecana dzieciom. Aby napar z białej herbaty był odpowiedni dla małych dzieci, powinien to być ten z drugiego lub trzeciego parzenia i/lub rozcieńczony wodą. Jest on wtedy znacznie słabszy, o właściwościach raczej relaksujących niż pobudzających.
